«Gunah yoq halda nijat keltürüshke ikkinchi qétim ashkare bolidu» dégenlik toghrisidiki yene bir chüshenchisi: «(Mesihning ikkinchi qétimki kélishi) insanlarning gunahlirining bedilige qurban bolush üchün emes, belki nijat keltürüshke ikkinchi qétim ashkare bolidu» dégendek. ■Rim. 5:6, 8; 1Pét. 3:18.
■9:2 Mis. 26:1; 36:1; Law. 24:5.
□9:3 «eng muqeddes jay dep atalghan yene bir chédir bölümi» — «muqeddes jay» grék tilida «muqeddeslerning muqeddisi».
□9:4 «altundin yasalghan, manna sélin’ghan komzek» — «manna» Xuda chöl-bayawanda Israillargha bergen «asmandiki nan» — «Mis.» 31:16ke qaralsun. «Harunning bix sürgen hasisi» — Xuda Harunni yétekchi qilip tallighanliqini körsitish üchün, uning hasisini bixlatqanidi («Chöl.» 16-17-babni körüng. «ikki ehde tash taxtisi» — bularning üstige «on perman» yaki «on perhiz» yézalghanidi («Mis.» 31:18 we 34:28ni körüng.
■9:4 Mis. 25:10; 34:29; Chöl. 17:25; 1Pad. 8:9; 2Tar. 5:10.
□9:5 «kafaret texti» — yaki «rehimgah» yaki «rehim körsitidighan text». «Mis.» 25:22-34ni körüng. ««kafaret texti»ning üstige shan-shereplik «kérub»lar ornitilghan bolup, qanatliri bilen uni yépip turatti» — bu ishlar toghrisida «Mis.» 25:10-22, 37:6-9ni körüng. «emdi bular toghruluq tepsiliy toxtilishning hazir waqti emes» — bu nersilerning hemmisi Eysa Mesih we u élip barghan nijattin «bésharet béridighan kölengge» idi. Bu ayettiki sözlerge we 8:5ke qarighanda, shuninggha ishenchimiz kamilki, hetta bu kona ibadet chédirining kichikkine tepsilatlirimu «bésharetlik kölengge» yaki «simwol» idi. «Manna» uning bir misalidur. «Yh.» 6:30-35de Eysaning Özi toghruluq éytqan sözlirini körüng («Rim.» 14:4, «Kol.» 2:16-17nimu körüng). Xuda buyrusa bu ulugh we qiziq nuqtini tepsiliy tehlil qilidighan kitabchini kéyin chiqarmaqchimiz.
■9:7 Mis. 30:10; Law. 16:2,34; Ibr. 9:25.
□9:8 «bu birinchi ibadet chédiridiki tüzüm inawetlik bolup tursila» — «birinchi ibadet chédiri» dégen söz chédirning özini, shundaqla u wekillik qilghan ibadet xizmetliri (uningda sunulghan hediye we qurbanliqlar qatarliqlar)ni körsitidu.
■9:10 Law. 11:2; Chöl. 19:7-22.
■9:11 Ibr. 3:1; 4:14; 6:20; 8:1.
□9:12 «Özining qurbanliq qéni arqiliq U (Özila menggülük hörlük-nijatni igiligen bolup) bir yolila menggüge eng muqeddes jaygha kirdi» — «menggülük hörlük-nijat» bolsa gunahlardin bolghan azadliq-nijatni körsitidu. Mesihning igiligini Özi üchün emes, barliq insanlar (étiqad qilghan bolsa) üchün, elwette.
■9:12 Ros. 20:28; Ef. 1:7; Kol. 1:14; Ibr. 10:10; 1Pét. 1:19; Weh. 1:5; 5:9
■9:13 Law. 16:14; Chöl. 19:4; Ibr. 10:4.
□9:14 «undaqta, menggülük Roh arqiliq özini ghubarsiz qurbanliq süpitide Xudagha atighan Mesih...» — «menggülük Roh» Muqeddes Roh, Xudaning menggülük Rohi.
■9:14 Luqa 1:74; Rim. 6:13; Gal. 1:4; 2:20; Ef. 5:2; Tit. 2:14; 1Pét. 4:2; 1Yuh. 1:7; Weh. 1:5.
□9:15 «insanlarning awwalqi ehde astida sadir qilghan itaetsizlikliri üchün azadliq bedili süpitide shundaq bir ölüm bolghaniken» — «shundaq bir ölüm» — Mesihning ölümi, elwette.
□9:17 «16-17-ayet» — yaki «Chünki ehde tüzülse, ehde tüzülgüchi qurbanliq ölüxi kérek. Ehde qurbanliqi qilinghuchi ölse, ehde küchke ige bolidu; qurbanliq téhi hayatla bolsa, ehde héchqandaq küchkǝ ige bolmaydu».
□9:20 «Mana, bu Xuda silerning emel qilishinglargha emr qilghan ehdining qénidur» — démek, ehde bu qan arqiliq küchke ige qilin’ghan. «Mis.» 24:5-8ni körüng.
□9:24 «adem qoli bilen yasalghan muqeddes jaygha emes» — «muqeddes jay» grék tilida «muqeddes jaylar» déyilidu — «muqeddes jay» andin «eng muqeddes jay» démekchi.
■9:25 Mis. 30:10; Law. 16:2,34; Ibr. 9:7.
□9:28 «Mesih... Özini telpünüp kütkenlerge gunahni yoq qilghan halda nijat keltürüshke ikkinchi qétim ashkare bolidu» — «gunahni yoq qilghan halda» grék tilida «gunah yoq halda». Bizningche «gunah yoq halda» dégen ibare Mesihning Özining gunahsiz ikenlikini körsitish üchün déyilgen emes (chünki Uning gunahsizliqi éniq), belki Uning gunahning özini bir terep qilish ishini tügigenlikini körsitidu, dep qaraymiz. «Gunah yoq halda nijat keltürüshke ikkinchi qétim ashkare bolidu» dégenlik toghrisidiki yene bir chüshenchisi: «(Mesihning ikkinchi qétimki kélishi) insanlarning gunahlirining bedilige qurban bolush üchün emes, belki nijat keltürüshke ikkinchi qétim ashkare bolidu» dégendek.
■9:28 Rim. 5:6, 8; 1Pét. 3:18.