7
Daniyalning ƣayibanǝ alamǝtlǝrni bayan ⱪilƣanliⱪi •••• Tɵt zor mǝhluⱪni kɵrüx
Bǝlxazar Babilƣa padixaⱨ bolƣan birinqi yili Daniyal ornida yetip qüxidǝ birnǝqqǝ ƣayibanǝ alamǝtlǝrni kɵrdi. U qüxidǝ kɵrgǝnlirini mundaⱪ yǝkünlǝp hatiriliwaldi: —
Keqidǝ kɵrgǝn ƣayibanǝ kɵrünüxtǝ mǝnki Daniyal xuni kɵrdümki, asmanning tɵt tǝripidin xamal qiⱪip, «Uluƣ Dengiz» yüzigǝ urulmaⱪta idi. «Uluƣ Dengiz» — «Ottura Dengiz»ni kɵrsǝtsǝ kerǝk. Dengizdin xǝkilliri bir-birigǝ ohximaydiƣan tɵt zor mǝhluⱪ qiⱪti. Dan. 2:37-45
Birinqi mǝhluⱪ xirƣa ohxaytti, lekin bürkütning ⱪaniti bar idi. Mǝn uningƣa ⱪarap turƣinimda, ⱪanatliri yulundi; andin u yǝrdin kɵtürülüp, ikki puti yǝrgǝ dǝssitilip adǝmdǝk turƣuzulup, uningƣa insaniy bir ⱪǝlb berildi. Dan. 4:34
Mana yǝnǝ bir mǝhluⱪ, yǝni ikkinqisi eyiⱪⱪa ohxaytti. Uning bir tǝripi ikkinqi bir tǝripidin egizlitildi. Uning qixliri üq ⱪowurƣini qixlǝp turatti, bir awaz uningƣa: «Ornungdin tur, gɵxni yeyixingqǝ yǝwal!» — dedi.
Ⱪarap turƣinimda, mana yǝnǝ bir mǝhluⱪ pǝyda boldi. U yilpizƣa ohxaytti, dümbisidǝ ⱪuxningkidǝk tɵt ⱪaniti bar idi; uning bexi tɵt idi. Uningƣa ⱨakimliⱪ ⱨoⱪuⱪi berildi.
Uningdin keyin keqidiki ƣayibanǝ kɵrünüxlǝrdǝ ⱪarap turƣinimda, mana tɵtinqi bir mǝhluⱪ pǝyda boldi. U intayin ⱪorⱪunqluⱪ, dǝⱨxǝtlik wǝ ajayib küqlük idi. U yoƣan tɵmür qixliri bilǝn owni qaynap ezip yutup, ⱪalduⱪini putliri bilǝn dǝssǝp-qǝylǝytti. U aldinⱪi barliⱪ mǝhluⱪⱪa ohximaytti; uning on münggüzi bar idi. Mǝn bu münggüzlǝrni kɵzitiwatⱪinimda, mana münggüzlǝrning arisidin yǝnǝ bir kiqik münggüz ɵsüp qiⱪti. Bu kiqik münggüzning aldida ǝslidiki münggüzlǝrdin üqi yuluwetildi. Bu kiqik münggüzning adǝmningkidǝk kɵzi wǝ qong sɵzlǝydiƣan aƣzi bar idi.
 
Mǝnggü ⱨayat bolƣuqini kɵrüx
Mǝn ⱪarap turƣinimda, u yǝrgǝ birnǝqqǝ tǝhtning ⱪoyulƣanliⱪini kɵrdüm; ularning biridǝ, «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» orun elip olturuptu. Uning kiyimliri ⱪardǝk ap’aⱪ, qaqliri ap’aⱪ ⱪoza yungidǝk idi. Uning tǝhti ot lawuldap turƣan yalⱪunlar bolup, lawuldap kɵyüwatⱪan ot qaⱪlirining üstidǝ idi. «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» — ǝslidǝ ibraniy tilida «Ⱪǝdimki künlǝrdin tartip Bar Bolƣuqi» — Yǝni Huda degǝnliktur, ǝlwǝttǝ. 10 Uning aldidin goya rawan eⱪip turƣan dǝryadǝk ot yalⱪuni lawuldap eⱪip turatti; Uning hizmitidǝ turƣuqilar tümǝn mingliƣan idi, Uning aldida yüz milyonliƣan ⱨazir turƣuqilar bar idi. Soraⱪ baxlanƣanliⱪi jakarlinip, dǝsturlar eqildi. «...tümǝn mingliƣan» — aramiy tilida: «... minglingan mingliƣan» yaki «mingliƣan ming» — demǝk, birnǝqqǝ milyon. «Uning hizmitidǝ turƣuqilar tümǝn mingliƣan idi, uning aldida yüz milyonliƣan ⱨazir turƣuqilar bar idi» — ayǝttǝ kɵzdǝ tutulƣan Hudaning hizmǝtqiliri pǝrixtilǝr, ǝlwǝttǝ. «Wǝⱨ.» 9:16ni kɵrüng.   Wǝⱨ. 5:11; 20:12 11 Ⱨeliⱪi kiqik münggüzning yoƣan gǝplǝrni ⱪiliwatⱪan awazidin diⱪⱪitim xuningƣa tartilip ⱪarap turattim. Ⱪarap turƣinimda, tɵtinqi mǝhluⱪ ɵltürülüp, uning jǝsiti ⱨalak ⱪilinip, otⱪa taxlap kɵydürülüxkǝ tapxuruldi.
12 Ⱪalƣan üq mǝhluⱪ bolsa, ⱨakimiyitidin mǝⱨrum ⱪilindi, lekin ularning ɵmri yǝnǝ bir mǝzgil uzartildi.
13 Keqidiki ƣayibanǝ kɵrünüxlǝrdǝ mana, mǝn goya Insan Oƣliƣa ohxax bir zatning asmandiki bulutlar bilǝn kǝlginini kɵrdüm. U «Əzǝldin Bar Bolƣuqi»ning yeniƣa berip, uning aldiƣa ⱨazir ⱪilindi. Dan. 7:27; Zǝb.2:6; Naⱨ. 1:3; Mat. 24:30; 26:64; 1Tes. 4:17; Wǝⱨ. 1:7 14 Ⱨǝr ǝl-yurt, ⱨǝr taipǝ, ⱨǝr hil tilda sɵzlixidiƣan ⱪowmlar uning hizmitidǝ bolsun dǝp, sǝltǝnǝt, xɵⱨrǝt wǝ padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪi uningƣa berildi. Uning sǝltǝniti mǝnggü solaxmas sǝltǝnǝttur, uning padixaⱨliⱪi mǝnggü ⱨalak ⱪilinmas. Dan. 2:44; Luⱪa 1:33
 
Ƣayibanǝ kɵrünüxlǝrning tǝbiri
15 Mǝnki Daniyalning wujudum, dil-roⱨim bǝk biaramliⱪⱪa qɵmdi, kallamdiki ƣayibanǝ alamǝtlǝr meni intayin alaⱪzadǝ ⱪildi. 16 Mǝn yeⱪin turƣuqilardin birining aldiƣa berip, bu ƣayibanǝ alamǝtlǝrning ⱨǝⱪiⱪiti toƣruluⱪ soridim. U manga tǝbir berip qüxǝndürüp mundaⱪ dedi: — «yeⱪin turƣuqilar» — pǝrixtilǝr bolsa kerǝk.
17 «Bu tɵt zor mǝhluⱪ kǝlgüsidǝ dunyada bax kɵtüridiƣan tɵt padixaⱨni kɵrsitidu. 18 Lekin Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ⱪobul ⱪilidu, ular uningƣa mǝnggü igidarqiliⱪ ⱪilidu, ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ xundaⱪ bolidu». «... muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ⱪobul ⱪilidu» — ⱪiziⱪ bir yeri xuki, «padixaⱨliⱪ» degǝn kimningki yaki ⱪaysi padixaⱨliⱪ eytilmiƣan. Nemixⱪa? Jawab qoⱪum xuki, xu qaƣda pǝⱪǝt birla padixaⱨliⱪ, yǝni Hudaningki bolidu.
19 Mǝn baxⱪa üq mǝhluⱪⱪa ohximaydiƣan tɵtinqi mǝhluⱪ, yǝni zor ⱪorⱪunqluⱪ, tɵmür qixliⱪ, mis tirnaⱪliⱪ, owni qaynap ezip yutup, andin ⱪalduⱪlirini ayaƣliri bilǝn dǝssǝp-qǝylǝydiƣan ⱨeliⱪi mǝhluⱪ toƣrisidiki ⱨǝⱪiⱪǝtni, 20 xundaⱪla uning bexidiki on münggüzining wǝ keyin ɵsüp qiⱪⱪan kiqik münggüz toƣrisidiki ⱨǝⱪiⱪǝtni tehimu eniⱪ bilmǝkqi boldum — uning, yǝni ⱨeliⱪi kiqikining aldida ǝslidǝ bar bolƣan baxⱪa üq münggüz yuluwetilgǝn, kɵzliri wǝ yoƣan gǝp ⱪilidiƣan aƣzi bar bolup, ǝnǝ baxⱪa münggüzlǝrgǝ ⱪariƣanda tehimu ⱨǝywǝtlik idi. 21 Ⱪarap turƣinimda, u kiqik münggüz Hudaning muⱪǝddǝs bǝndiliri bilǝn jǝng ⱪilip ulardin üstünlükkǝ igǝ boldi; 22 «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» kǝlgǝndǝ, ⱨɵküm ⱪilix ⱨoⱪuⱪi Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ berildi. Xuning bilǝn bekitilgǝn waⱪti kelip, Hudaning muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ɵtküziwaldi. «Xuning bilǝn bekitilgǝn waⱪti kelip, Hudaning muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ɵtküziwaldi» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Xuning bilǝn bekitilgǝn waⱪti kelip, Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndiliri dǝp ⱨɵküm qiⱪirildi».
23  Tǝbir bǝrgüqi qüxǝndürüp yǝnǝ mundaⱪ dedi: —
«tɵtinqi mǝhluⱪ kǝlgüsi dunyada bax kɵtüridiƣan tɵtinqi bir padixaⱨliⱪ bolup, u baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ padixaⱨliⱪlarƣa ohximaydu. U pütkül dunyani yutup, uni ayaƣ asti ⱪilip, kukum-talⱪan ⱪilidu. Dan. 2:40-44
24 On münggüz bolsa, bu padixaⱨliⱪtin qiⱪidiƣan ⱨɵkümranliⱪ ⱪilidiƣan on padixaⱨni kɵrsitidu. Keyin yǝnǝ bir padixaⱨ mǝydanƣa qiⱪidu, u ilgiriki padixaⱨlarƣa ohximaydu; u üq padixaⱨni ɵzigǝ boysunduridu. Dan. 2:40-44 25 U Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqiƣa ⱪarxi kupurluⱪ sɵzlǝrni ⱪilidu ⱨǝmdǝ Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndilirini ⱨalsizlanduridu. U kalendarni, ⱨeyt-ayǝmlǝrni wǝ muⱪǝddǝs ⱪanunlarni ɵzgǝrtiwetixni ⱪǝstlǝydu. Hudaning muⱪǝddǝs bǝndiliri «üq yerim waⱪit» uning ⱨɵkümranliⱪiƣa tapxurulidu. «üq yerim waⱪit» — tǝhminǝn «üq yerim yil»ni kɵrsitidu. Sǝl toƣriraⱪ desǝk, «bir waⱪit» («Daniyal» degǝn ⱪisimning baxⱪa yǝrliri bilǝn selixturƣanda) bǝlkim Babilliⱪlarning ixlitidiƣan yili, yǝni 360 künlük waⱪitni kɵrsitixi mumkin. Xunga «üq yerim waⱪit», 1260 künni kɵrsitidu.
Əsliy aramiy til nushisida, «üq yerim waⱪit», «bir waⱪit, ikki waⱪit wǝ ⱪoxumqǝ yerim waⱪit» degǝn xǝkildǝ ipadilǝngǝn. Babilliⱪlar bǝzi yilliriƣa ⱪoxumqǝ bir ayni «kǝbisǝ ay» dǝp ⱪatatti; «bir waⱪit, ikki waⱪit wǝ ⱪoxumqǝ yerim waⱪit» degǝn ibarǝ ⱪoxumqǝ ayning boluxining mumkinqilikini yoⱪⱪa qiⱪiridu. Demǝk, «üq yerim waⱪit» 1290 kün ǝmǝs, bǝlki 1260 kün bolidu.
   Dan. 9:27; 11:36; Mat. 24:15; Mar. 13:14; Luⱪa 21:20; 2Tes. 2:3-4; Wǝⱨ. 13:1-8 26 Andin Hudaning soti eqilidu, buning bilǝn uning idarǝ ⱪilix ⱨoⱪuⱪi tartiwelinip, mǝnggülük üzül-kesil yoⱪitilidu.
27 Lekin uning padixaⱨliⱪining ⱨoⱪuⱪi, yǝni dunyadiki ⱨǝrⱪaysi padixaⱨliⱪlarning sǝltǝniti wǝ xɵⱨriti Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ, yǝni Hudaning Ɵz hǝlⱪigǝ ɵtküzülidu. Uning padixaⱨliⱪi mǝnggü bir padixaⱨliⱪtur, dunyadiki pütün ⱨɵkümdarlar Uning hizmitidǝ bolup uningƣa itaǝt ⱪilidu». Dan. 2:44
28 Bu ix mana muxu yǝrgiqǝ boldi. Mǝnki Daniyal, ɵz oylirim ɵzümni alaⱪzadǝ ⱪildi, qirayim tatirip kǝtti. Biraⱪ bu ixni ⱪǝlbimdǝ püküp saⱪlidim. «Bu ix mana muxu yǝrgiqǝ boldi...» — 7-babtiki bexarǝtlǝr toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
 
 

7:2 «Uluƣ Dengiz» — «Ottura Dengiz»ni kɵrsǝtsǝ kerǝk.

7:3 Dan. 2:37-45

7:4 Dan. 4:34

7:9 «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» — ǝslidǝ ibraniy tilida «Ⱪǝdimki künlǝrdin tartip Bar Bolƣuqi» — Yǝni Huda degǝnliktur, ǝlwǝttǝ.

7:10 «...tümǝn mingliƣan» — aramiy tilida: «... minglingan mingliƣan» yaki «mingliƣan ming» — demǝk, birnǝqqǝ milyon. «Uning hizmitidǝ turƣuqilar tümǝn mingliƣan idi, uning aldida yüz milyonliƣan ⱨazir turƣuqilar bar idi» — ayǝttǝ kɵzdǝ tutulƣan Hudaning hizmǝtqiliri pǝrixtilǝr, ǝlwǝttǝ. «Wǝⱨ.» 9:16ni kɵrüng.

7:10 Wǝⱨ. 5:11; 20:12

7:13 Dan. 7:27; Zǝb.2:6; Naⱨ. 1:3; Mat. 24:30; 26:64; 1Tes. 4:17; Wǝⱨ. 1:7

7:14 Dan. 2:44; Luⱪa 1:33

7:16 «yeⱪin turƣuqilar» — pǝrixtilǝr bolsa kerǝk.

7:18 «... muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ⱪobul ⱪilidu» — ⱪiziⱪ bir yeri xuki, «padixaⱨliⱪ» degǝn kimningki yaki ⱪaysi padixaⱨliⱪ eytilmiƣan. Nemixⱪa? Jawab qoⱪum xuki, xu qaƣda pǝⱪǝt birla padixaⱨliⱪ, yǝni Hudaningki bolidu.

7:22 «Xuning bilǝn bekitilgǝn waⱪti kelip, Hudaning muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ɵtküziwaldi» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Xuning bilǝn bekitilgǝn waⱪti kelip, Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndiliri dǝp ⱨɵküm qiⱪirildi».

7:23 Dan. 2:40-44

7:24 Dan. 2:40-44

7:25 «üq yerim waⱪit» — tǝhminǝn «üq yerim yil»ni kɵrsitidu. Sǝl toƣriraⱪ desǝk, «bir waⱪit» («Daniyal» degǝn ⱪisimning baxⱪa yǝrliri bilǝn selixturƣanda) bǝlkim Babilliⱪlarning ixlitidiƣan yili, yǝni 360 künlük waⱪitni kɵrsitixi mumkin. Xunga «üq yerim waⱪit», 1260 künni kɵrsitidu. Əsliy aramiy til nushisida, «üq yerim waⱪit», «bir waⱪit, ikki waⱪit wǝ ⱪoxumqǝ yerim waⱪit» degǝn xǝkildǝ ipadilǝngǝn. Babilliⱪlar bǝzi yilliriƣa ⱪoxumqǝ bir ayni «kǝbisǝ ay» dǝp ⱪatatti; «bir waⱪit, ikki waⱪit wǝ ⱪoxumqǝ yerim waⱪit» degǝn ibarǝ ⱪoxumqǝ ayning boluxining mumkinqilikini yoⱪⱪa qiⱪiridu. Demǝk, «üq yerim waⱪit» 1290 kün ǝmǝs, bǝlki 1260 kün bolidu.

7:25 Dan. 9:27; 11:36; Mat. 24:15; Mar. 13:14; Luⱪa 21:20; 2Tes. 2:3-4; Wǝⱨ. 13:1-8

7:27 Dan. 2:44

7:28 «Bu ix mana muxu yǝrgiqǝ boldi...» — 7-babtiki bexarǝtlǝr toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.