Wrkapm ep a
Pita
nira
Yangkipm a la ela ep
Pita kil nira wrkapm kil eng ak titnongketel tu melnum a ukipma Sisas a arki kalkuten wail wail. Kil la tu pa kol a tu ikwonilmpen yangkipm wor a Sisas Krais, a kil pikekg amo atom wa wrekg pa, wa yangkipm a pikekg kil yapon la wrisen lala kil ikga wa yaper nar pa. Kol tu lupmen yangkipm a kil yapon kil atom tu rpmi nungkwangentel kai ngko wang a ikga kil nar pa. Wa kalkuten a tu arki pa, pa palngten la ikri a tu ukipma Sisas pa la tu ukipma itna titnongket aki kalpis.
Kolpa ti tu ake mpa elngen, tu mpa ukipma itni titnongket kolpa kai ngko wang a Krais kil yaper nar ai. Atom ikga ik wang pa, tu ikga uwi kweikwei wor wor ikilmpe a tu ukipma pa.
Mentepm am palng wrong kin a kipman a Maur Wailen ise, kolpa ti mentepm mpa ntokg kuina ur a wor kolti rpmi nungkwangen kweikwei wor wor a mentepm wasrongen la uwi pa
1
(Klapm 1:1-2:10)
Pita ukwor tu a ukipma Sisas
Kupm Pita, kupm melnum wokgen a pikekg Sisas Krais kil takweiyopm atom ukwawopm kai la ikwap akilen. Kupm nira wrkapm kil kai eng kipm melnum yaworen a pikekg Maur Wailen takweiyepm eng alkilen a pikekg or rak kai rka yela tatu anong kanokg a Pontus, Kalesia, Kapatosia, Esia a Pitinia. 1:2 Rom 8:29; 2 Te 2:13Kipm pa melnum a pikekg Yan Maur Wailen kil alkepm Maur Wor akilen ak amprinsepm elngitna manet katila nikgwalpm alkil a pikekg kil akwonalmpen ep ak ai. Atom kil takweiyepm eng la kipm itning nungkulkg orngwatneikgen Sisas Krais pa, wa kil wa takweiyepm eng la kipm wa palng rukis wor itnen walmpopm a Sisas a kil la ik kulukepm pa. Ti kupm oklala naki Maur Wailen eng mpa kil plan ipma wor akilen pa rein ngklinsepm kolpa iye or pa kai eng mpa ipma akipmen pa rki meen wor.
Mentepm atopen ukipma rpma nungkwangen kuinaur a mentepm ariwe la ikga palng iklale pa
Mentepm ngkit nang a Maur Wailen, Yan a Wailen Sisas Krais amentepmen ti lkel wor. Eng ntei, pikekg kil areinso wail manten atom kil kaplim yaprekg watin alkil alko ak antokg mentepm ti palng weten, atom mentepm atopen ukipma rpma nungkwangen kuinaur a mentepm ariwe la ikga kil lko pa. Pa pikekg Maur Wailen akwap or ya a pikekg kil la Wailen Sisas Krais a pikekg amo pa wa wrekg. 1:4 Kol 1:12Pikekg kil antokg mentepm ti palng weten antiwe ikga kaino rpmi wor yongkyong ntiwe kweikwei wor wor wrisen a ikgake mingkirpet a kimpilpet a kai plalng ngketlam pa kalpis, pa ikga wor itni yongkyong. Kweikwei wor wor pa Maur Wailen numprampen ikgalen ariworwor ak namputepm elngtepm itna kaino anong wor pa. 1:5 Son 10:28; 17:11Kipm ukipma Sisas pa, atom titnongket a Maur Wailen pa ikgalentepm kol yipmingki kakir ur a ak kapringentepm. Kolpa itna kaingkai kai ngko wang a pikekg Maur Wailen kil alkil alm eng la ikga anong wor a kweikwei wor wor a pikekg kil numprampen pa ikga palng ngko wunong atom kipm ikga kaino rpmi wor yongkyong.
1:6 Sem 1:2; 1 Pi 5:10Kolpa atom ari kipm pa atopen rpma. Ei, aklale, ak wang ti a kipm rpma nungkwangen pa, kalkuten a wleket auraur pa ikgake kalpis pa, pa ikgam palngtepm pake, eng ak arkolngkepm a ak ariwepm la kipm kolai, atom kipm awi ipma kalkut pake palpa ikgake itni wang watin pa, ikga itni wang tukwok waiketn kolti. 1:7 Nimnol 17:3; Sekar 13:9; Malak 3:3; Sem 1:3Kalkuten a palngtepm palngtepm ti pa, pa palngtepm eng ak ari la kipm ti ukipma Sisas pa aklale aki kalpis. A kipm ukipma pa kol wes muinmainet wor a armpen ak marpm wail a tu ak wakg kalnten pa lap eng ak ari la pa wes muinmainet a palng muinmainet aklale ariwor ise, aki a pa. Wes muinmainet ariwor pa ikga kai paipm, pake kipm ukipma Sisas aklale pa, pa kweiur wail manten wor klangkil wes muinmainet wor a armpen ak marpm wail pa, atom ikga Maur Wailen kiporngkepm yangkipm itopentepm a ngkit nang akipmen ti iye kaino kwa ik wang umpuwen a ikga Sisas Krais kil nar palng ngko wunong pa. 1:8 Son 20:29; 2 Kor 5:7Kipm pikekg ake ariwel, pake kipm plan ipma wor wasrongentel. Wa ak wang ti ake wa kipm ariwel, pake kipm wa ukipma kil pa itna titnongket kolpa itna. Wa kipm atopen kai kaino klangkil or kai ai, oklala kalpisen mpa wa ikla atopen kolai. Kipm atopen wail kolpa atnen a kipm ukipma Krais pa atom Maur Wailen akawiyepm aye angkai miningket pa kul eng alkilen, wa kil ikga ngklinsepm kolpa kai. Pa am yiprokgen a kipm ukipma Krais pa ampake.
10 1:10 Nang 22:1-31; Aisaia 53:1-12; Mat 13:16-17; Luk 24:26-27Pikekg ep ak ai Maur Wor a Maur Wailen ngkat okel tu melnum okwripm akilen pa, atom pikekg tu laron naki tu wapyipmiri walyipmiri amentepmen pa la ep kolpa la, Maur Wailen ikga plan ipma wor ngklin mentepm ti. Tu melnum okwripm pa pikekg akor meen meen ariworwor la uwi riwe yiprokgen pa. Pake pa am ak la ipma wor akilen a kil la ikuwi kipm tike. 11 Maur Wor a Krais pa pikekg wa akwap rpma tu melnum okwripm a Maur Wailen pa, atom pikekg planten ep la melnum a Maur Wailen ikga ukwa nar eng ik uwiyo pa, kil ikga uwi wleket imo plalng pa wa kutnukg pa kil ikga wrekg uwi nang wailen. Atom wa tu akor la uwi riwe la, “Wang a i ikga melnum a ikga ikuwiyo pa nar pa, wa kil ikga ikwap pa kolai ik wang pa?” 12 Wa tu pikekg laron yangkipm a palng wli ok a tu pa ak la ipma wor wail a Maur Wailen a ikga plan ngko wunong melnum a ikga nar eng ikuwiyo pa. Wa Maur Wailen pikekg lanaken la pa ake wa tu laron eng wa ak angklin tu alntu ak wang pa, kalpis. Pa tu pikekg laron eng ikga ik ngklin tu kilmik a ikga kutnukg ai, pa am ak la kipm melnum a ukipma Krais ak wang tike. Ak wang ti pa Maur Wailen pikekg ukwa Maur Wor alkil angkaino kitnong ai nar ak titnongketel tu men melnum a laron yangkipm wor a la Krais pa, atom men pikekg laron nakepm kuina ur a pikekg tak ai palng wli ok a tu melnum okwripm laron ep pa. Wa tu maur akwapel a Maur Wailen pa yat tu wa wasrongen paipm la uwi riwe ipma wor a Maur Wailen a la ik ngklin mentepm melnum eng ikuwiyo eng alkilen.
Tu mpa ukipma rpmi wriwen wor
13 Maur Wailen kil akwap kweikwei wailet kolpa angklinsepm kolpa ti kipm lok upaar nol nikgwalpm akipmen pa rki wontrakole yayawen nimprampen. A wa kipm ukipma riwe itni titnongket nungkwangen ipma wor wail a Maur Wailen ikga reinsepm ik ngklinsepm ik wang a Sisas Krais kil palng ngko wunong pa. 14 1:14 Rom 12:2; Epe 2:3; 4:17-18Kipm mpa nungkulkg wor kolen tu warim a atning nungkulkg pa. Ake mpa kipm lok kipm alkipm ti kai kutnun nikgwalpm titnongket a ipma wasrongen alkipm a pikekg kipm ak ep pa ak wang a pikekg kipm ake ariwe Krais pa. 15 Eng ntei, Maur Wailen kil a akwewepm atom kipm kul ukipma katnuntel pa, kil pa klalen wor wrisen. Kolpa ti kipm mpa itn a rpmi kai klalen a ntokg kweikwei wrongkwail a wriwen wor kolti. 16 1:16 Lipai 11:44-45; 19:2; 20:7,26; Mat 5:48Kol wrkapm a Maur Wailen pa la kolpa la, “Kupm ti pa klalen, kolpa ti kipm ti mpa wa klalen kolpa yat pake!”
Maur Wailen pa kil armpento ak marpm wail
17 1:17 Rom 2:11; Amp 2:23Kipm oklala naki Maur Wailen pa, kol kipm ak ok noworel akwewel la “Yaiyai”, pake kipm mpa riwe la kil ake mpa iktepm kuina ur kol la kipm warim akilen ti pa, kalpis. Kil ari atn a rpma a kwap a mentepm wris wris ti antokg pa, atom kil akalmpe katila kuina ur a mentepm wris wris antokg pake. Kolpa ti ak wang ti a kipm kol melnum yaworen a wli rpma kanokg ti pa, kipm mpa ngkirk, atom rpmi orngwatneikgen kutnun nikgwalpm a Maur Wailen ai kolti. 18 Atn a rpma akipmen pa kipm pikekg karpo karpo katnun angkai tu yoampei alkipm ai kul ai, atom pa ake ak angklinsepm eng ak antokg kipm palng rukis wor itna wulmpa a Maur Wailen pa. Pake kipm ariwe kuina a i a pikekg akarmpen paipmpaipm akipmen pa, pati pa antiwe kalkut wail angen marpm krim kanu a marpm krim kwalo a mentepm ak armpen kweikwei a itna kanokg ti a ikga kai paipm plalng pa. 19 1:19 Kwap 20:28; Ipr 9:12-14Pake marpm a pikekg Maur Wailen akarmpentepm pa kalkut wail manten angen marpm ti. Pa walmpopm a Krais, kil pa kol Manto Walkg Malkgu War num misen wor a i numpet kalpisen pa, kil pikekg amo akarmpentepm.*1:19 Pikekg tu Isrel la iye manto walkg malkgu ur wli lap il wor uk Maur Wailen eng ik ungkwan paipmpaipm pa, ake mpa tu iye manto walkg malkgu a i numpet awi pa, tu mpa ik ikg nti uwi manto walkg malkgu a numpu arke numpworen wor wor ai atom iye wli lap il wor uk Maur Wailen pa. Ri Lipai 22:17-25. Kolpa atom Pita kil akwonalmpen yangkipm titnongket pa atom kil la Krais pa kolen manto walkg malkgu num misen wail wor a pikekg al wor uk Maur Wailen eng ak ungkwan paipmpaipm a wrongkwail kin a kipman a kanokg ti. 20 1:20 Epe 1:4; 2 Ti 1:9-10Krais pa pikekg Maur Wailen takweiyel ep ak ai ak wang a kil ake antokg kitnong a kanokg ti pa, a pa. Kil yapontel ak ai kolpa itna a, kai angko wang aimpreken a kil alkil alm ti pa kil la Krais kil palng angko wunong eng ak angklin kipm ti. 21 1:21 Son 14:6; Rom 5:1-2Am Krais pa angklinsepm atom kipm ukipma katnun Maur Wailen pake. Maur Wailen kil melnum a pikekg la Krais a pikekg amo pa kil wrekg atom kil alkel klalen a nang wailen. Kolpa atom kipm ukipma Maur Wailen rpma nungkwangen ariwe la kil ikga ntokg kweikwei wrongkwail a pikekg kil yapon yangkipm lala ikga ntokg eng ik ngklinsepm pa.
Tu mpa plan ipma wor wasrongen tu mlaur ai
22 1:22 Son 13:34; Rom 12:10Kipm atning nungkulkg katnun yangkipm aklale wor a ak la Krais pa atom ak angketen wrpmungkaung a paipmpaipm akipmen pa atom kipm wirng no kukula wor itna wulmpa a Maur Wailen pa ise, atom kipm wasrongen tu kipm alkipm a ukipma Krais pa aklale. Kolpa ti kipm mpa nikgwalpm rkekgen plan ipma wor wasrongen tita ik ipma wriwen wor kolpa iye kai. 23 Wa kipm mpa wa nikgwalpm rkekgen plan ipma wor wasrongen tita itnen a pikekg kipm palng melnum weten kol warim a man raku weten. Pake ake mansan a ikga imo pa angket alewepm pa, pa yangkipm a Maur Wailen a ikgake imo pa angket alewepm pake. Yangkipm a Maur Wailen a kipm awi pa Maur arpmen a itna yongkyong. 24 1:24 Aisaia 40:6-8Eng ntei, pikekg melnum okwripm ur la ela wrkapm a Maur Wailen pa la kolkil la, “Melnum wrongkwail pa kolen mi a ake itna wang watin pa, wa nang wailen a kweikwei wrongkwail wor wor a melnum ak arpme rpma kanokg ti pa kolen mi rwin a ake itna wor yongkyong pa. Am kol pake, mi pa amo nungkur, a mi rwin pa anur nar paipm. 25 Pake yangkipm a Wailen pa ikga itni yongkyong.” Ti yangkipm a pikekg melnum ok wripm la ikga itni yongkyong pa, am yangkipm wor a la Krais a tu men laron nakepm pa am pake.

1:2 1:2 Rom 8:29; 2 Te 2:13

1:4 1:4 Kol 1:12

1:5 1:5 Son 10:28; 17:11

1:6 1:6 Sem 1:2; 1 Pi 5:10

1:7 1:7 Nimnol 17:3; Sekar 13:9; Malak 3:3; Sem 1:3

1:8 1:8 Son 20:29; 2 Kor 5:7

1:10 1:10 Nang 22:1-31; Aisaia 53:1-12; Mat 13:16-17; Luk 24:26-27

1:14 1:14 Rom 12:2; Epe 2:3; 4:17-18

1:16 1:16 Lipai 11:44-45; 19:2; 20:7,26; Mat 5:48

1:17 1:17 Rom 2:11; Amp 2:23

1:19 1:19 Kwap 20:28; Ipr 9:12-14

*1:19 1:19 Pikekg tu Isrel la iye manto walkg malkgu ur wli lap il wor uk Maur Wailen eng ik ungkwan paipmpaipm pa, ake mpa tu iye manto walkg malkgu a i numpet awi pa, tu mpa ik ikg nti uwi manto walkg malkgu a numpu arke numpworen wor wor ai atom iye wli lap il wor uk Maur Wailen pa. Ri Lipai 22:17-25. Kolpa atom Pita kil akwonalmpen yangkipm titnongket pa atom kil la Krais pa kolen manto walkg malkgu num misen wail wor a pikekg al wor uk Maur Wailen eng ak ungkwan paipmpaipm a wrongkwail kin a kipman a kanokg ti.

1:20 1:20 Epe 1:4; 2 Ti 1:9-10

1:21 1:21 Son 14:6; Rom 5:1-2

1:22 1:22 Son 13:34; Rom 12:10

1:24 1:24 Aisaia 40:6-8