1 Kɨtawə kasərəhu-pən kapətawə nərɨgien ye narɨmnar yamə mɨne tukrɨpiuə, kɨni nhatətəyen kapətawə in ramor ətawə kharkun huvə mə narɨmnar mɨnə e, iriə nəfrakɨsien. Nar apnapɨg mə kɨtawə khapəh nɨsəmien2 Kor 4:18 narɨmnar mɨnə a, mərɨg kharkun huvə mə tukpihavəh, meinai nhatətəyen ramhajoun ətawə mə tukpihavəh. 2 Rɨptawə mɨnə kɨmnɨshatətə ye Kughen, Kughen rɨmnəgnəgɨn əriə tukun.

3 Nhatətəyen ramor ətawə kharkun mə Kughen rɨmnəgkiar əmə, narɨmnar kape tokrei tanə kasəmɨr.Jen 1 In rɨmɨvəh narɨmnar yame kɨpəh nəmien, mor narɨmnar kɨn yame kaməm.

4 Ebel in rɨmnhatətə tɨm tɨm ye Kughen, mɨvəh-si-pən narɨmnar kɨmi Kughen yame rhuvə rapita yame Ken rɨmɨvəhsi-pən kɨmin.Jen 4:4-5 In rɨmnhatətə tɨm tɨm məknakɨn ye Kughen, Kughen rɨmɨni mɨmə in yermamə atuatuk kɨrik, rɨkin ragien tuk naha nhagɨn yame rɨmɨvəhsi-pən kɨmin. Kɨni nar apnapɨg mə kwən a ruamhə ta, mərɨg nhatətəyen kafan ramhajoun ətawə kɨn nar kɨrik ai taktəkun.Hib 12:24

5 Mɨne Inok rɨmnhatətə tɨmtɨm ye Kughen, kɨni mɨpəh nɨmhəyen. Kughen rɨmɨvəhsi-ta əmə in ye tokrei tanə e, mə tukrhaktə mɨvən ye rao ye neai. Narmamə to khapəh nɨsəm-mɨnien in, meinai Kughen rɨmɨrəhsi-ta.Jen 5:21-24 Meinai nɨpɨg Kughen rɨpəh hanə nɨrəhsi-tayen in, mɨnhajoun ta in mə rɨkin rɨmnagien tukun. 6 Mərɨg yermamə to rɨpəh nhatətəyen ye Kughen, Kughen to rɨkin rɨpəh nagienien tukun. Meinai nɨpɨg yermamə kɨrik rorkeikei mə tukruə tuk Kughen,Hib 7:19 in tukraməkeikei mamni nəfrakɨsien mə Kughen ramarə mamərok narmamə yamə mɨne kɨsarkut mə tukharkun In.

7 Mɨne Noa in mɨn rɨmnhatətə tɨm tɨm ye Kughen. In e, nɨpɨg Kughen rɨmɨni-əsah pən narɨmnar kupan tukun, yame narmamə kɨpəh hanə nɨsəmien,Hib 11:1 Noa rɨmɨsiai In mamor nəkwan. Mɨvhirəkɨn rao ehuə kɨrik mə tukrɨvəh mɨragh kafan narmamə mɨnə. Rɨmɨvhirəkɨn məkna rao, mor əpu mə Kughen tukrɨvəhsi-pən narpɨnien kɨmi narmamə. Nhatətəyen kafan rɨmnor swatuk kɨmi Kughen ror In ratuatuk ye nɨmrɨn.Jen 6:9

8 Mɨne Ebraham in rɨmnhatətə tɨmtɨm ye Kughen. Nɨpɨg Kughen rɨmnokrən kɨn mə tukrɨvən ye tanə pɨsɨn kɨrik, in rɨmnor nəkwan. Tanə a, Kughen rɨmɨrpen ta kɨmin mɨmə tukrɨvəh-si pən kɨmin. Kɨni Ebraham rɨmɨtərhav, meinein mə ramvən hiə. 9 Mamhatətə tɨmtɨm ye Kughen məkna, kɨni mamarə ye tanə a yame Kughen rɨmɨrpen ta kupan mə tukrɨvəhsi-pən kɨmin.Wok 7:5 Mərɨg rɨmnamarə aikɨn a, mɨpəh nɨvhirəkɨnien nimə huvə kɨrik, mɨvəh-si haktə nɨkar nimə kɨrik, mamarə rəmhen kɨn yepsɨpɨs kɨrik. Kɨni kwənərəus kafan Aesak mɨne Jekob yame Kughen rɨmɨvəhsi-pən promes a kɨmi ərisɨr Ebraham, iriu mɨn kɨmɨwarə əmə ye nimə has rəmhen kɨn yepsɨpɨs mir.Jen 12:1-8 10 Ebraham rɨmnamarə ye nimə tapolen məkna meinai in rɨmɨwhin mə tukrɨvən ye taon kɨrik yame nuknen rɨskai,Hib 12:22; 13:14 tukraməmɨr ror tu.Rev 21:2, 14 Taon e, Kughen əmə rɨmnəriwək iran mɨvhirəkɨn.Hib 11:16

11 Mɨne Sera mɨn rɨmnhatətə tɨm tɨm ye Kughen. Nar apnapɨg mə rɨmnəpiəhuaru əgkap, mərɨg Kughen rɨmɨvəhsi-pən nəsanɨnien kɨmin mə tukreimək. In rɨmɨrəh tɨni e, meinai in rɨmnhatətə ye Kughen mə In tukror promes kafan ruə mor nəfrakɨsien kɨn.Jen 17:19; 18:11-14; 21:2 12 Ebraham rɨmnəhuaru ta, ipakə əmə rɨmhə,Rom 4:19 mərɨg kwənərəus mɨnə khapsaah kɨmnhasɨ-pən iran. Nar apnapɨg mə in yermamə kɨrikianə əmə, mərɨg kwənərəus mɨne e kafan, iriə khapsaah rəmhen əmə kɨn kəmhau mɨnə ye neiai mɨne nɨpakɨr ye tahik yame to kɨpəh nəvhuekɨn-famien əriə.Jen 22:17

13 Narmamə mɨnə a, iriə kɨmɨshatətə tɨm tɨm ye Kughen, mərɨg nɨpɨg kɨmnhamhə, iriə kɨmnhapəh nhavəhyen narɨmnar yamə mɨne Kughen rɨmɨni ta mə tukrɨvəhsi-pən kɨmi əriə.Hib 11:39 Iriə kɨmɨsəm narɨmnar mɨnə e mə iriə kasəmɨr isok tuk əriə, mərɨg rɨkiriə ragien pɨk mə tuksəm.Mat 13:17 Mhani-ərhav mhamə kɨsarə ye tokrei tanə e mərɨg kɨsəmhen əmə kɨn yepsɨpɨs əmə.Jen 23:4; Lev 25:23; Fil 3:20; 1 Pita 1:17; 2:11 Tokrei tanə e pəh nien mə iməriə əfrakɨs ikɨn. 14 Nɨpɨg narmamə kasəgkiar məknai, in ramhajoun pən mə kasarha-kɨn iməriə atuatuk ikɨn. 15 Kapəriə nətərɨgien rɨpəh nɨrerɨg-pənien ye tanə kapəriə kupan, yame kwəsəpəh ta. Rɨkiriə to rɨpiuh məkna, kɨpiharkun nɨrerɨgien mamhavən. Mərɨg kɨmnhapəh nɨsorien məknakɨn.Jen 24:6-8 16 Iriə kɨmɨsorkeikei iməriə ikɨn pɨsɨn kɨrik yame rhuvə rapita. In e rao ye neai.2 Tim 4:18 Ror pən, Kughen rɨpəh naurɨsienMak 8:38 mə kamokrən kɨn In kɨmə kapəriə e Kughen.Jen 26:24; 28:13; Eks 3:6, 15 Kɨni Kughen rɨmnor apnəpeinə ta ye taon kɨrikHib 11:10; 13:14 iməriə ikɨn.

17-18 Mɨne Ebraham rɨmɨvəh promes yame Kughen rɨmɨni-pən tukun mɨmə,

Nɨpɨg Kughen rɨmə tukrəm nhatətəyen kape Ebraham, kɨni Ebraham rɨmnhatətə ye Kughen mamərer matuk tuk nhopniyen tɨni kwənkwan kɨrikianə əmə e Aesak mə tukror sakrefaes kɨn kɨmi Kughen.Jen 22:1-10; Jem 2:21 19 Meinai Ebraham rɨkin rɨmnaməsɨk mə Kughen rɨrkun norien yermamə ramragh mɨn ye nɨmhəyen.Rom 4:21; Jon 5:21 Kɨni Ebraham rɨmɨvəh mɨn tɨni e Aesak ipakə rəmhen kɨn yame rɨmɨvəh mɨragh in ye nɨmhəyen.

20 Mɨne Aesak rɨmnhatətə tɨm tɨm ye Kughen, maməhuak mə Kughen tukrɨvəh-sipən nɨhuvəyen kafan ramvən kɨmi tɨni mir e Jekob mɨne Esao, mamni-ərhav narɨmnar yame tukrɨpiuə tuk nɨpɨg kɨrik.Jen 27:27-29,39,40

21 Mɨne Jekob rɨmnhatətə tɨm tɨm ye Kughen. Mɨnəhuaru, ipakə rɨmhə, mɨnɨm tɨm tɨm kaskɨn kafan, maməhuak mə Kughen tukrɨvəhsi-pən nɨhuvəyen kɨmi ji Josef mir,Jen 48:1,8-22 maməgnəgɨn Kughen.

22 Mɨne Josef rɨmnhatətə tɨm tɨm ye Kughen. Mɨnəhuaru, ipakə rɨmhə, kɨni maməgkiar kɨn nɨpɨg kwənərəus mɨnə kape Isrel tuksap ta Ijip. Kɨni in rɨmɨni ta tuk əriə mə iriə tukhatərhav Ijip, mɨshawor mhanɨm in.* Gris ramni mə, “tukshawor nɨkəkrin.” Jen 50:24,25; Eks 13:19; Jos 24:32

23 Mɨne tatə mɨne mamə kape Moses kɨmɨwhatətə tɨm tɨm ye Kughen. Nɨpɨg in rɨmnarha-pə,Eks 2:2 iriu kɨmɨwəm mə in ramor yemə huvə kɨn, kɨni kwerkwaig kɨn in rɨvəh makuə kɨsisər. Kɨni iriu kɨrəpəh nɨragɨnien kɨn nəsɨkien nəkwai king.† King Fero rɨmɨni mə tukhopni ji nəmə Isrel mɨnə fam yamə mɨne kapəriə newk rɨpəh napitayen kɨraru.Eks 1:16, 22

24 Kɨni Moses rɨmnehuə mamhatətə tɨm tɨm ye Kughen. Kamni pawk kɨmə in mɨkɨp king kape Ijip,‡ Nəgkiarien Gris ramni mə, “in ji piakəskəh kape Fero.” kafan nautə rɨpsaah, mərɨg nɨpɨg rɨmnehuə, rɨmnəm mə rɨpəh nəmhenien mə tukramarə əmə ye narəyen yame rɨmar ye tokrei tanə.Eks 2:10 25 Mɨmə tukrəpəh nagienien kape narɨmnar kape tokrei tanə, yame iriə kape nɨpɨg kwakwə əmə, mɨvən, mamərer-pən tuk narmamə kape Kughen yamə mɨne kamərɨk mɨtə əriə. 26 Rɨkin rɨmnamuh mə tukmə narmamə kɨsarh iakei iranHib 13:13 tuk Kristo yame tukrɨpiuə, mərɨg in to rɨpəh naurɨsien tukun. Rɨkin tukragien tuk nar e, rapita yame to rɨpiamarə ye nɨmraghien yame rɨmar apa Ijip.Luk 14:33 Mərɨg rɨkin rɨmavən əmə tuk nərok yame Kughen tukrɨvəhsi-pən kɨmin.Hib 10:35

27 Moses rɨmnhatətə tɨm tɨm məkneikɨn ye Kughen, map ta ye kantri Ijip,Eks 12:50, 51 mɨpəh nɨgɨnien kɨn king e yame niemha ramhai pɨk in. Mɨpəh narha-kwasɨgien, maməkeikei mamvən, rəmhen kɨn yame in rɨmnəm Kughen e yame keinein nəmien kɨn nɨmrɨ jir. 28 Rɨmnhatətə tɨm tɨm ye Kughen məkna, kɨni mɨrikakun norien kape lafet e Pasova. Mɨni-ərhav tuk kwənərəus mɨnə kape Isrel mə tukasəkeikei mhauh-pən nɨtaw sipsip ye kwəruə ye nimə mɨnə kapəriə. Tuksor məknaikɨn mə agelo yame Kughen tukrher-pə kɨn tuk nhopniyen nɨmrɨn nupan yerman mɨnə,1 Kor 10:10 tukrɨpəh nhopniyen nɨmrɨn nupan yerman mɨnə kapəriə.Eks 12:21-23

29 Mɨne kwənərəus mɨnə kape Isrel kɨmɨshatətə tɨm tɨm ye Kughen, mharkun nɨsəviofugɨnien ye tahik ehuə yame rɨmnəwhai kɨraru. Kɨni mɨsəriwək iran rəmhen kɨn tɨpəvsɨk. Mərɨg nɨpɨg nəmə Ijip kɨmɨsarkut tuk nɨkwasɨgien kɨn əriə, tahik rɨmɨpɨk əriə, kɨmɨsəmnɨm.Eks 14:21-31

30 Mɨne kwənərəus mɨnə kape Isrel yame ramkwasɨg, iriə mɨn kɨmɨshatətə tɨm tɨm ye Kughen. Kɨmɨsəriwək mɨsarkurao ye kəupə kape Jeriko, yame kɨmnor kɨn kapier. Kɨmɨsarkurao mɨsarkurao ye kəupə a, mhavəh nɨpɨg seven, kɨni ai, kəupə ehuə a rarkwəpɨr məsaah.Josua 6:12-20

31 Mɨne Rehab e in piraovɨn kape swatuk, in mɨn rɨmnhatətə ye Kughen. Nɨpɨg kɨmnher-pən kɨn yemə Isrel mir kɨraru mə tukwəm-əsaah apɨs-apɨs ye Jeriko, Rehab rɨmnəhitə ye kafan nimə tuk əriu.Jos 2:1-16 Ror pən kɨn, nɨpɨg nəmə Isrel kɨmɨsarowagɨn kɨmi nəmə Jeriko, mɨshopni nəmə aikɨn yamə mɨne khapəh nhaniyen nəfrakɨsien ye Kughen, kɨmnhapəh nɨshopniyen Rehab.Jos 2:1,9-14; 6:22-25; Jemes 2:25

32 Mərɨg to yakpəh nɨni-mɨnien mɨvən. To yakpəh nɨni-mɨnien rapomh maməvsao kɨn GideonJaj 6-8 mɨne BarakJaj 4-5 mɨne SamsonJaj 13-16 mɨne JeftahaJaj 11-12 mɨne Deved1 Saml 16:1,13 mɨne Samuel1 Saml 1:20; 3:19-4:1 mɨne profet mɨnə tɨksɨn. 33 Iriə kɨmɨshatətə tɨm tɨm ye Kughen, masor narɨmnar rɨpsaah. Iriə kɨmnhakɨr kwənərəus mɨnə kape Isrel mhavən mɨsarowagɨn iriə nəmə iku pɨsɨn mɨnə, mɨsapita əriə.2 Saml 8:1-3 Masor norien atuatuk mɨnə, kɨni mhavəh narɨmnar huvə yamə mɨne Kughen rɨmɨrpen mə tukrɨvəhsi-pən kɨmi əriə. Kɨmɨsəpkətərəkɨn nəkwai laeon mɨnə mə tukhapəh nɨsənien əriə.Dan 6:22 34 Mɨsher-əpɨs nap ehuə yamə mɨne kamhauək.Dan 3:19-27 Mɨsapitan kɨn narmamə yamə mɨne khamə tukshapni əriə kɨn nau nisə.Eks 18:4 Kapəriə nəsanɨnien rɨkək pawk, mərɨg Kughen rɨmɨvəhsi-pən nəsanɨnien kɨmi əriə.2 King 20:7; Jaj 16:28 Kɨni iriə kɨmɨsapita mobael mɨnə kape tanə pɨsɨn pɨsɨn mɨnə.Jaj 15:8 35 Nɨpiraovɨn tɨksɨn aikɨn yamə mɨne kɨmɨshatətə tɨm tɨm ye Kughen, Kughen ror jiriə mɨnə kamhamragh mɨn ye nɨmhəyen.

Mərɨg narmamə tɨksɨn aikɨn, kɨvəhsi-pən pawk nəmhəyen kɨmi əriə,1 King 17:22, 23; 2 King 4:36, 37 mərɨg kwəshatətə tɨm tɨm ye Kughen. Nar apnapɨg kɨmə tukrɨsɨn əriə mə to kɨsəpəh nhatətəyen kapəriə, mərɨg kɨmnhapəh nɨsəpəhyen, mhamə tukhavəh nɨmraghien kɨrik yame rhuvə rapita. 36 Iriə tɨksɨn, narmamə kɨsarh iakei irəriə, kɨni mɨsərkɨs-ərkɨs əriə.Jer 20:2; 37:15 Kɨni iriə tɨksɨn, narmamə karkwəji ətərəkɨn əriə kɨn jen, mhapɨk-pən əriə ye kalabus.Jen 39:20 37 Iriə tɨksɨn, kɨmnarkwhopni əriə kɨn kapier apɨg,2 Kron 24:21 kɨni iriə tɨksɨn, kɨmɨvi əru əriə kɨn so. Tɨksɨn, kɨmnhapni əriə kɨn nao nisə.1 King 19:10; Jer 26:23 Kɨni iriə tɨksɨn kɨmɨsarkaoh əmə kɨn tɨki nəni mɨne sipsip.2 King 1:8 Nar kɨrik kapəriə rɨkək. Kɨmnor ahas pən kɨmi əriə. Narmamə kɨmɨsoriah pɨk əriə. 38 Mərɨg iriə nəmə huvə mɨnə, tokrei tanə e rɨpəh nəmhenien mə to iriə kɨsarə ikɨn. Kɨmɨsarə apnapɨg əmə, apa ye tɨpəvsɨk, mɨne ye tukwas mɨnə, mɨne ye nəpag kapier mɨnə,1 King 18:4; 19:9 mɨne ye nəkwai nɨmɨr.

39 Nəmə mɨnə a, iriə m-fam kɨmɨshatətə tɨm tɨm ye Kughen, In rɨvəhsi-pən nhag huvə kɨmi əriə.Hib 11:2, 4 Mərɨg kɨmnhapəh nhavəhyen nar e yame Kughen rɨmɨrpen ta mə tukrɨvəhsi-pən kɨmi əriə,Hib 11:13; 10:36 40 meinai In ruɨni ta nətərɨgien kɨrik kafan, mə In tukror huvə-pə rapita kɨmi ətawə e towei mɨne. Kɨni ye nətərɨgien kafan, In rorkeikei mə tukrɨrpɨn ətawə miriə kupan, mə kɨtawə miriə əmə tuksaiyu əm nəmhen əmə.Rev 6:11; Hib 2:10