Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Markus 15

Əysaning Pilatusning aldida sotlinixi

Mat. 27:1-2, 11-14; Luⱪa 23:1-5; Yⱨ. 18:28-38

1 Ətisi tang etixi bilǝnla, bax kaⱨinlar aⱪsaⱪallar, Tǝwrat ustazliri wǝ pütkül aliy kengǝxmidikilǝr bilǝn mǝsliⱨǝtlixip, Əysani baƣlap apirip, waliy Pilatusⱪa tapxurup bǝrdi.■

2 Pilatus uningdin:

— Sǝn Yǝⱨudiylarning padixaⱨimu? — dǝp soridi.

U jawabǝn: — Eytⱪiningdǝk, — dedi.□ ■

3 Bax kaⱨinlar uning üstidin ⱪayta-ⱪaytidin ǝrz-xikayǝtlǝrni ⱪilixti. 4 Pilatus uningdin yǝnǝ:

— Jawab bǝrmǝmsǝn? Ⱪara, ular üstüngdin xunqiwala xikayǝt ⱪiliwatidu!? — dǝp soridi.■

5 Biraⱪ Əysa yǝnila ⱨeq jawab bǝrmidi; Pilatus buningƣa intayin ⱨǝyran ⱪaldi.■

Əysa wǝ Barabbas

Mat. 27:15-31; Luⱪa 23:13-25; Yⱨ. 18:39-40; 19:1-16

6 Ⱨǝr ⱪetimliⱪ ɵtüp ketix ⱨeytida, halayiⱪ ⱪaysibir mǝⱨbusni tǝlǝp ⱪilsa, waliy uni ⱪoyup berǝtti.■ 7 Əyni waⱪitta, zindanda Barabbas isimlik bir mǝⱨbus bar idi. U ɵzi bilǝn billǝ topilang kɵtürgǝn ⱨǝmdǝ topilangda ⱪatilliⱪ ⱪilƣan nǝqqǝylǝn bilǝn tǝng solanƣanidi.■ 8 Halayiⱪ quⱪan-sürǝn selip waliydin burun ⱨǝmixǝ ularƣa ⱪilƣinidǝk yǝnǝ xundaⱪ ⱪilixini tilǝxti.□

9 Pilatus ularƣa:

— Silǝr Yǝⱨudiylarning padixaⱨini ⱪoyup beriximni halamsilǝr? — dedi 10 (qünki u bax kaⱨinlarning ⱨǝsǝthorluⱪi tüpǝylidin uni tutup bǝrgǝnlikini bilǝtti). 11 Lekin bax kaⱨinlar halayiⱪni: «Buning orniƣa, Barabbasni ⱪoyup bǝr» dǝp tǝlǝp ⱪilixⱪa küxkürtti.■

12 Pilatus jawabǝn ulardin yǝnǝ:

— Undaⱪ bolsa, silǝr «Yǝⱨudiylarning padixaⱨi» dǝp atiƣan kixini ⱪandaⱪ bir tǝrǝp ⱪil dǝwatisilǝr? — dedi.

13 — Ular yǝnǝ awazini kɵtürüp: — Uni krestligin! — dǝp warⱪirixatti.

14 Pilatus ularƣa: — Nemixⱪa? U nemǝ rǝzillik ɵtküzüptu? — dedi.

Biraⱪ ular tehimu ƣaljirlixip:

— Uni krestligin! — dǝp warⱪiraxti. 15 Xunga Pilatus, halayiⱪni razi ⱪilmaⱪqi bolup, Barabbasni ularƣa qiⱪirip bǝrdi. Əysani bolsa ⱪamqilatⱪandin keyin, krestlǝx üqün lǝxkǝrlirigǝ tapxurdi.□ ■

Lǝxkǝrlǝrning Əysani mǝshirǝ ⱪilixi

16 Andin lǝxkǝrlǝr Əysani waliy ordisidiki sǝynaƣa elip kirip, pütün lǝxkǝrlǝr topini bu yǝrgǝ jǝm boluxⱪa qaⱪirdi. □ ■ 17 Ular uning uqisiƣa sɵsün rǝnglik ton kiydürüxti, andin ular tikǝnlik xahqilardin toⱪuƣan bir tajni bexiƣa kiygüzdi. □ 18 Andin uni mubarǝklǝp: «Yaxiƣayla, i Yǝⱨudiylarning padixaⱨi!» deyixti. 19 Andin bexiƣa ⱪomux bilǝn ⱨǝdǝp urup, uningƣa ⱪarap tükürüxti wǝ uning aldida tiz püküp, sǝjdǝ ⱪilixti.□

20 Ular uni xundaⱪ mazaⱪ ⱪilƣandin keyin, uningdin sɵsün tonni salduruwetip, uqisiƣa ɵz kiyimlirini kiydürdi; andin ular uni krestlǝx üqün elip qiⱪixti.

Uning krestlinixi

Mat. 27:32-44; Luⱪa 23:26-39; Yⱨ. 19:17-19

21 Kurini xǝⱨiridin bolƣan, Simon isimlik bir kixi yezidin kelip, u yǝrdin ɵtüp ketiwatatti (bu kixi Iskǝndǝr bilǝn Rufusning atisi idi). Lǝxkǝrlǝr uni tutup kelip, Əysaning krestini uningƣa mǝjburiy kɵtürgüzdi. □ ■ 22 Ular Əysani Golgota (tǝrjimisi, «bax sɵngǝk») degǝn yǝrgǝ elip kǝldi; ■ 23 andin ular uningƣa iqix üqün murmǝkki arilaxturulƣan aqqiⱪ xarab bǝrdi; lekin u uni ⱪobul ⱪilmidi.□

24 Ular uni krestligǝndin keyin, kiyimlirini ɵzara bɵlüxüwelix üqün, ⱨǝrⱪaysisining ülüxini bekitixkǝ ⱨǝrbir kiyimning üstigǝ qǝk taxlidi. □ ■ 25 Uni krestligǝn waⱪit künning üqinqi saiti idi. □ 26 Uni ǝyibligǝn xikayǝtnamidǝ «Yǝⱨudiylarning padixaⱨi» dǝp pütülgǝnidi. □ ■

27 Ular uning bilǝn tǝng ikki ⱪaraⱪqinimu krestlidi, biri ong tǝripidǝ, yǝnǝ biri sol tǝripidǝ idi. 28 Xundaⱪ ⱪilip, muⱪǝddǝs yazmilardiki: «U jinayǝtqilǝrning ⱪatarida sanaldi» degǝn sɵz ǝmǝlgǝ axuruldi. □ ■ 29 U yǝrdin ɵtkǝnlǝr baxlirini qayⱪixip, uni ⱨaⱪarǝtlǝp:

— Uⱨuy, sǝn ibadǝthanini buzup taxlap, üq kün iqidǝ ⱪaytidin yasap qiⱪidiƣan adǝm, ■ 30 ǝmdi ɵzüngni ⱪutⱪuzup kresttin qüxüp baⱪⱪina! — deyixti.

31 Bax kaⱨinlar bilǝn Tǝwrat ustazlirimu ɵzara xundaⱪ mǝshirǝ ⱪilip:

— U baxⱪilarni ⱪutⱪuzuptikǝn, ɵzini ⱪutⱪuzalmaydu. 32 Israilning padixaⱨi bolƣan Mǝsiⱨ ǝmdi kresttin qüxüp baⱪsunqu, xuni kɵrsǝkla uningƣa etiⱪad ⱪilimiz! — deyixti. Uning bilǝn tǝng krestlǝngǝnlǝrmu uni xundaⱪ ⱨaⱪarǝtlǝxti.

Əysaning ɵlümi

Mat. 27:45-56; Luⱪa 23:44-49; Yⱨ. 19:28-30

33 Əmdi künning altinqi saiti kǝlgǝndǝ, pütkül zeminni ⱪarangƣuluⱪ ⱪaplidi wǝ toⱪⱪuzinqi saitigiqǝ dawam ⱪildi. □ ■ 34 Toⱪⱪuzinqi saǝttǝ Əysa yuⱪiri awaz bilǝn: «Eloi, Eloi, lama xawaⱪtani?», mǝnisi: — «Hudayim, Hudayim, meni nemixⱪa taxliwǝtting?» dǝp ⱪattiⱪ nida ⱪildi.□ ■

35 U yǝrdǝ turuwatⱪanlarning bǝziliri buni anglap:

— Mana, u Ilyas pǝyƣǝmbǝrgǝ nida ⱪiliwatidu, — deyixti. 36 Ulardin birǝylǝn yügürüp berip, bir parqǝ bulutni aqqiⱪ xarabⱪa qilap, ⱪomuxning uqiƣa selip uningƣa iqküzüp:

— Tohtap turunglar! Ⱪarap baⱪayli, ilyas pǝyƣǝmbǝr uni qüxürgili kelǝrmikin? — dedi.■

37 Əysa ⱪattiⱪ warⱪiridi-dǝ, roⱨini ⱪoyuwǝtti. □ 38 Wǝ xu ǝsnada ibadǝthanining iqkiri pǝrdisi yuⱪiridin tɵwǝngǝ ikki parqǝ bɵlüp yirtildi.□ ■

39 Əmdi uning udulida turƣan yüzbexi uning ⱪandaⱪ nida ⱪilip roⱨini ⱪoyuwǝtkǝnlikini kɵrüp:

— Bu adǝm ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Hudaning oƣli ikǝn! — dedi.■

40 U yǝrdǝ yǝnǝ bu ixlarƣa yiraⱪtin ⱪarap turuwatⱪan birnǝqqǝ ayallarmu bar idi. Ularning arisida Magdalliⱪ Mǝryǝm, kiqik Yaⱪup bilǝn Yosǝning anisi Mǝryǝm wǝ Salomilar bar idi. □ ■ 41 Ular ǝslidǝ Əysa Galiliyǝ ɵlkisidǝ turƣan waⱪitta uningƣa ǝgixip, uning hizmitidǝ bolƣanlar idi; bulardin baxⱪa uning bilǝn Yerusalemƣa birgǝ kǝlgǝn yǝnǝ nurƣun ayallarmu uning ǝⱨwaliƣa ⱪarap turatti.■

Əysaning dǝpnǝ ⱪilinixi

Mat. 27:57-61; Luⱪa 23:50-56; Yⱨ. 19:38-42

42 Kǝqⱪurun kirip ⱪalƣanda («tǝyyarlax küni», yǝni xabat künining aldinⱪi küni bolƣaqⱪa), □ ■ 43 aliy kengǝxmining tolimu mɵtiwǝr ǝzasi, Arimatiyaliⱪ Yüsüp bar idi. Umu Hudaning padixaⱨliⱪini kütüwatⱪan bolup, jür’ǝt ⱪilip waliy Pilatusning aldiƣa kirip, uningdin Əysaning jǝsitini berixni tǝlǝp ⱪildi. 44 Pilatus Əysaning alliⱪaqan ɵlgǝnlikigǝ ⱨǝyran boldi; u yüzbexini qaⱪirip, uningdin Əysaning ɵlginigǝ heli waⱪit boldimu, dǝp soridi. 45 Yüz bexidin ǝⱨwalni uⱪⱪandin keyin, Yüsüpkǝ jǝsǝtni bǝrdi. 46 Yüsüp esil kanap rǝht setiwelip, jǝsǝtni kresttin qüxürüp kanap rǝhttǝ kepǝnlidi wǝ uni ⱪiyada oyulƣan bir ⱪǝbrigǝ ⱪoydi; andin ⱪǝbrining aƣziƣa bir taxni domilitip ⱪoydi.■

47 Wǝ Magdalliⱪ Mǝryǝm bilǝn Yosǝning anisi Mǝryǝm uning ⱪoyulƣan yerini kɵrüwaldi.

■15:1 Zǝb. 2:2; Mat. 27:1; Luⱪa 22:66; 23:1; Yⱨ. 18:28; Ros. 3:13.

□15:2 «U jawabǝn: — Eytⱪiningdǝk, — dedi» — Əysaning «Əytⱪiningdǝk» degǝn jawabining grek tilida «Xundaⱪ, lekin ǝⱨwal dǝl sening oyliƣiningdǝk ǝmǝs» degǝn puriⱪi qiⱪidu.

■15:2 Mat. 27:11; Luⱪa 23:3; Yⱨ. 18:33.

■15:4 Mat. 27:13; Yⱨ. 19:10.

■15:5 Yǝx. 53:7

■15:6 Mat. 27:15; Luⱪa 23:17; Yⱨ. 18:39.

■15:7 Mat. 27:16; Luⱪa 23:19; Yⱨ. 18:40.

□15:8 «Halayiⱪ quⱪan-sürǝn selip...» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Halayiⱪ (waliyning) aldiƣa kelip...»

■15:11 Mat. 27:20; Luⱪa 23:18; Yⱨ. 18:40; Ros. 3:14.

□15:15 «Əysani bolsa ⱪamqilatⱪandin keyin...» — Rim imperiyǝsidǝ jaza ⱪamqiliri birnǝqqǝ tasmiliⱪ bolup, ⱨǝrbir tasmisiƣa ⱪoƣuxun wǝ ustihan parqiliri baƣlanƣan bolidu. Ⱪamqiliƣan waⱪtida jazaƣa tartilƣuqiYalingaqlinip, yǝrgǝ tizlandurulup, ikki yenida turƣan lǝxkǝr uni ⱪamqilaytti.

■15:15 Mat. 27:26; Yⱨ. 19:1.

□15:16 «waliy ordisidiki sǝyna» — grek (latin) tilida «praytorium». «lǝxkǝrlǝr topi» — (grek tilida «koⱨort») 500-600 kixidin tǝrkib tapⱪan.

■15:16 Mat. 27:27; Yⱨ. 19:2.

□15:17 «Ular uning uqisiƣa sɵsün rǝnglik ton kiydürüxti» — «sɵsün rǝng» xu qaƣda xaⱨanǝ kiyimning rǝnggi xundaⱪ idi («Mat.» 27:28, «Yuⱨ.» 19:2ni kɵrüng). Ular xu «xaⱨanǝ ton» arⱪiliⱪ Əysani «sǝn padixaⱨmu?!» dǝp mazaⱪ ⱪilmaⱪqi.

□15:19 «andin bexiƣa ⱪomux bilǝn ⱨǝdǝp urup...» — yaki «andin bexiƣa ⱨasa bilǝn ⱨǝdǝp urup...».

□15:21 «Lǝxkǝrlǝr uni tutup kelip, Əysaning krestini uningƣa mǝjburiy kɵtürgüzdi» — «Əysaning kresti» toƣruluⱪ: Əysa ɵzini jazalaydiƣan ⱪoral bolƣan xu krest (qapras yaƣaq)ni yüdüp mengixi kerǝk idi. U xundaⱪ ⱪattiⱪ ⱪamqilanƣanki, ⱨalsirap yüdüp mangalmisa kerǝk.

■15:21 Mat. 27:32; Luⱪa 23:26.

■15:22 Mat. 27:33; Luⱪa 23:33; Yⱨ. 19:17.

□15:23 «... ular uningƣa iqix üqün murmǝkki arilaxturulƣan aqqiⱪ xarab bǝrdi; lekin u uni ⱪobul ⱪilmidi» — krestkǝ mihlinidiƣanlarƣa aƣriⱪni pǝsǝytix mǝⱪsitidǝ dora arilaxturulƣan xarab berilidikǝn. Biraⱪ Əysa rǝt ⱪildi.

□15:24 «ⱨǝrⱪaysisining ülüxini bekitixkǝ ⱨǝrbir kiyimning üstigǝ qǝk taxlidi» — yaki «ⱨǝrⱪaysisining ülüxini bekitixkǝ kimiymliri üqün qǝk taxlidi».

■15:24 Zǝb. 22:18; Mat. 27:35; Luⱪa 23:34; Yⱨ. 19:23.

□15:25 «künning üqinqi saiti» — ⱨazirⱪi waⱪit bolsa, ǝtigǝn saǝt toⱪⱪuz idi.

□15:26 «Uni ǝyibligǝn xikayǝtnamidǝ «Yǝⱨudiylarning padixaⱨi» dǝp pütülgǝnidi» — bu xikayǝtnamǝ uning bexining yuⱪiri tǝripigǝ bekitilgǝnidi («Mat.» 27:37).

■15:26 Mat. 27:37; Luⱪa 23:38; Yⱨ. 19:19.

□15:28 «U jinayǝtqilǝrning ⱪatarida sanaldi» — «Yǝx.» 53:12.

■15:28 Yǝx. 53:12; Luⱪa 22:37.

■15:29 Zǝb. 22:7-8; 69:19-22; 109:25; Mat. 27:39; Luⱪa 23:35; Yⱨ. 2:19.

□15:33 «künning altinqi saiti kǝlgǝndǝ, pütkül zeminni ⱪarangƣuluⱪ ⱪaplidi wǝ toⱪⱪuzinqi saitigiqǝ dawam ⱪildi» — ⱨazirⱪi waⱪit sistemisi boyiqǝ muxu ⱨalǝt qüx waⱪtidin (saǝt on ikkiddin) baxlap saǝt üqkiqǝ dawam ⱪildi.

■15:33 Mat. 27:45; Luⱪa 23:44.

□15:34 «Toⱪⱪuzinqi saǝttǝ» — ⱨazirⱪi waⱪit bolsa saǝt üqlǝrdǝ. «Eloi, Eloi, lama xawaⱪtani?», mǝnisi: — «Hudayim, Hudayim, meni nemixⱪa taxliwǝtting?» — «Zǝb.» «1:22»ni kɵrüng.

■15:34 Zǝb. 22:1-2; Mat. 27:46.

■15:36 Zǝb. 69:21; Yⱨ. 19:29.

□15:37 «Əysa... roⱨini ⱪoyuwǝtti» — «roⱨini ⱪoyuwǝtti» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi «Əysa... tiniⱪini tohtatti».

□15:38 «... xu ǝsnada ibadǝthanining iqkiri pǝrdisi yuⱪiridin tɵwǝngǝ ikki parqǝ bɵlüp yirtildi» — bu pǝrdǝ ibadǝthanidiki ǝng muⱪǝddǝs jayni muⱪǝddǝs jaydin ayrip turidiƣan pǝrdǝ bolup, uning yirtilixi insanlarning Hudaning aldiƣa baridiƣan yolining Əysaning ɵlümi bilǝn eqilƣanliⱪini bildüridu (ibadǝthanidiki «muⱪǝddǝs jay»ni sirttiki ⱨoylidin ayriydiƣan yǝnǝ bir «sirtⱪi pǝrdǝ» bar idi, lekin buni kɵrsitix üqün adǝttǝ baxⱪa atalƣu ixlitilidu).

■15:38 2Tar. 3:14; Mat. 27:51; Luⱪa 23:45.

■15:39 Mat. 27:54; Luⱪa 23:47.

□15:40 «Yosǝning anisi Mǝryǝm» — «Mat.» 27:56dǝ «Yüsüpning anisi Mǝryǝm».

■15:40 Mat. 27:55; Luⱪa 23:49.

■15:41 Luⱪa 8:2, 3.

□15:42 «tǝyyarlax küni» — adǝttǝ xabat künining aldinⱪi künini kɵrsitidu. Xabat künidǝ ⱨǝrⱪandaⱪ ixlǝx (mǝsilǝn otun terix, ot yeⱪix, hemir yuƣurux ⱪatarliⱪlar) mǝn’i ⱪilinƣaqⱪa, xabat künidiki barliⱪ tamaⱪlarni andinⱪi küni, yǝni jümǝ künidǝ tǝyyarlax kerǝk idi. Uning üstigǝ, ⱪaidǝ boyiqǝ, ɵltürülgǝnlǝrning jǝsiti xabat künidǝ kresttǝ ⱪalsa bolmaytti («Ⱪan.» 21:23ni kɵrüng).

■15:42 Mat. 27:57; Luⱪa 23:50; Yⱨ. 19:38.

■15:46 Mat. 12:40; 26:12; 27:60; Luⱪa 23:53.