18
Xuda Öz bendilirining dualirini anglap derdige yétidu
We u ulargha, boshashmay, herdaim dua qilip turush kérekliki toghrisida bir temsil keltürüp mundaq dédi: Rim. 12:12; Ef. 6:18; Kol. 4:2; 1Tés. 5:17.
— «Melum sheherde bir sotchi bar iken. U Xudadinmu qorqmaydiken, ademlergimu perwa qilmaydiken. Shu sheherde bir tul ayal bar iken we u daim sotchining aldigha kélip: «Eyibkardin heqqimni élip bergin» dep telep qilidiken.
U xéli waqitqiche uni ret qiptu; biraq kéyin könglide: Xudadinmu qorqmaymen, ademlergimu perwa qilmaymen, lékin bu tul xotun méni aware qilip kétiwatidu, uning manga chaplishiwélip méni halimdin ketküzüwetmesliki üchün herhalda uning dewayini sorap qoyay!» — dep oylaptu».
Reb: Qaranglar, adaletsiz bu sotchining néme dégenlirige! U shundaq qilghan yerde, Xuda Özige kéche-kündüz nida qiliwatqan tallighan bendilirige qandaq qilar? Gerche Xuda Öz bendilirige hemderd bolush bilen birge rezillikke uzun’ghiche sewr-taqet qilsimu, axirida bendilirining derdige yetmesmu?«Gerche Xuda Öz bendilirige hemderd bolush bilen birge rezillikke uzun’ghiche sewr-taqet qilsimu, axirida bendilirining derdige yetmesmu?» — «derdige yetmes» grék tilida mushu yerde yene «heqqini bermes» yaki «adaletni yürgüzmes»nimu bildüridu.
«Gerche Xuda öz bendilirige hemderd bolush bilen birge rezillikke uzun’ghiche sewr-taqet qilsimu, axirida bendilirining derdige yetmesmu?» — sherhimizche, bu jümlidiki «rezillik» mushu pütkül dunyadiki rezillikni körsitidu; Xuda Öz bendilirige barliq tartqan azab-oqubetlerde hemderd bolidu we ular bilen teng (ulardin artuqraq, elwette!) mushu dunyadiki rezillikke sewr-taqet qilidu. Xudaning rezillikke körsetken we körsitidighan sewr-taqitining peqet qiyamet künigiche bolidighanliqi hemmimizge ayan. Bu téma üstide «Kol.» 1:24, «Fil.» 3:10, «Ef.» 3:13ni we bu yazmilardiki «qoshumche söz»imizni körüng.
Bu ibarining bashqa xil terjimiliridin «ulargha qilidighan shapaitini bek kéchiktürermu?» dégenler bar.
  Weh. 6:10. Men silerge éytayki: U ularning derdige yétip nahayiti tézla heqqini élip béridu! Lékin Insan’oghli kelgende yer yüzide iman-ishench tapalamdu? — dédi.«Lékin Insan’oghli kelgende yer yüzide iman-ishench tapalamdu?» — démek, Xuda insanlarni dua qilishqa ilhamlandurup, Özining dualargha ijabet qilishqa teyyar turidighanliqi toghrisida shunche köp wede qilghan yerde, némishqa iman-ishench az bolidu? Lékin derweqe az bolushi mumkin.
 
Perisiy bilen bajgir
U özlirini heqqaniy dep qarap, bashqilarni közige ilmaydighan bezilerge qaritip, mundaq bir temsilni éytti:
10 — Ikki adem dua qilghili ibadetxanigha bériptu. Biri Perisiy, yene biri bajgir iken. 11 Perisiy öre turup öz-özige mundaq dua qiliptu: — «Ey Xuda, méning bashqa ademlerdek bulangchi, adaletsiz, zinaxor we hetta bu bajgirdek bolmighinim üchün sanga shükür! Yesh. 1:15; 58:2; Weh. 3:17,18. 12 Her heptide ikki qétim roza tutimen we tapqanlirimning ondin bir ülüshini sediqe qilimen».
13 Biraq héliqi bajgir yiraqta turup béshini kötürüp asman’gha qarashqimu pétinalmay meydisige urup turup: «Ey Xuda, men mushu gunahkargha rehim qilghaysen!» — deptu.«Ey Xuda, men mushu gunahkargha rehim qilghaysen!» — «mushu gunahkar» grék tilida «dunyada birdinbir gunahkar» dégen menini puritidu.
14 Men silerge shuni éytayki, bu ikkiylendin Perisiy emes, belki bajgir kechürümge ériship öyige qaytiptu. Chünki herkim özini üstün tutsa töwen qilinar, lékin kimki özini töwen tutsa üstün kötürüler.«...bajgir kechürümge ériship öyige qaytiptu» — «kechürümge ériship» grék tilida «heqqaniy qilinip» déyilidu.  Ayup 22:29; Pend. 29:23; Mat. 23:12; Luqa 14:11; Yaq. 4:6,10; 1Pét. 5:5.
 
Eysaning kichik balilargha bext tilishi
Mat. 19:13-15; Mar. 10:13-16
15 Emdi qolini tegküzsun dep, kishiler kichik balilirinimu uning aldigha élip kéletti. Lékin buni körgen muxlislar ularni eyiblidi. Mat. 19:13; Mar. 10:13. 16 Emma Eysa balilarni yénigha chaqirip: Kichik balilarni aldimgha kelgili qoyunglar, ularni tosushmanglar. Chünki Xudaning padishahliqi del mushundaqlardin terkib tapqandur. Mat. 18:3; 19:14; 1Kor. 14:20; 1Pét. 2:2. 17 Men silerge berheq shuni éytip qoyayki: Kimki Xudaning padishahliqini sebiy balidek qobul qilmisa, uninggha hergiz kirelmeydu, — dédi.
 
Baylarning Xudaning padishahliqigha kirishi tes
Mat. 19:16-30; Mar. 10:17-31
18 Melum bir hökümdar Eysadin: I yaxshi ustaz, menggülük hayatqa waris bolmaq üchün néme ishni qilishim kérek, — dep soridi.«Melum bir hökümdar» — «hökümdar» — Rim hökümiti teripidin békitilgen Yehudiy «hakim». «menggülük hayatqa waris bolmaq üchün néme ishni qilishim kérek?» — grék tilida «néme ishni qilishim kérek?» dégen söz melum bir ishni birla qétim qilishni bildüridu.  Mat. 19:16; Mar. 10:17.
19 Lékin Eysa: Méni néme üchün yaxshi deysen? Yaxshi bolghuchi peqet birla, yeni Xudadur. 20 Emrlerni bilisen: — «Zina qilma, qatilliq qilma, oghriliq qilma, yalghan guwahliq berme, atangni we anangni hörmet qil» — dédi.Mis. 20:12-16; Qan. 5:17-20; Rim. 13:9; Ef. 6:2; Kol. 3:20.
21 — Bularning hemmisige kichikimdin tartip emel qilip kéliwatimen, — dédi u.
22 Eysa buni anglap uninggha: — Sende yene bir ish kem. Pütkül mal-mülkingni sétip, pulini yoqsullargha üleshtürüp bergin we shundaq qilsang, ershte xezineng bolidu; andin kélip manga egeshkin! — dédi.Mat. 6:19; 19:21; 1Tim. 6:19.
23 Emma u bu gepni anglap tolimu qayghugha chömüp ketti; chünki u nahayiti bay idi. 24 Tolimu qayghugha chömüp ketkenlikini körgen Eysa: — Mal-dunyasi köplerning Xudaning padishahliqigha kirishi némidégen tes-he! Pend. 11:28; Mat. 19:23; Mar. 10:23. 25 Tögining yingnining közidin ötüshi bay ademning Xudaning padishahliqigha kirishidin asandur! — dédi.
26 Buni anglighanlar: — Undaq bolsa, kim nijatqa érishelisun? — déyishti.
27 Emma u jawaben: — Insanlargha mumkin bolmighan ishlar Xudagha mumkindur — dédi. Ayup 42:2; Yer. 32:17; Zek. 8:6; Luqa 1:37.
28 Emdi Pétrus: — Mana, biz bar-yoqimizni tashlap sanga egeshtuq!? — dédi.Mat. 4:20; 19:27; Mar. 10:28; Luqa 5:11.
29 U ulargha: — Men silerge berheq shuni éytayki, Xudaning padishahliqi üchün öy-waq ya ata-anisi ya qérindashliri ya ayali ya baliliridin waz kechkenlerning herbiri Qan. 33:9. 30 bu zamanda bulargha köp hessilep muyesser bolidu we kélidighan zamandimu menggülük hayatqa érishmey qalmaydu. — dédi.Ayup 42:12.
 
Eysaning öz ölümini yene bir qétim aldin éytishi
Mat. 20:17-19; Mar. 10:32-34
31 Andin u on ikkeylenni öz yénigha élip ulargha mundaq dédi: — Mana, biz hazir Yérusalémgha chiqiwatimiz we peyghemberlerning Insan’oghli toghrisida pütkenlirining hemmisi shu yerde emelge ashurulidu. Zeb. 22; Yesh. 53:7; Mat. 16:21; 17:22; 20:17; Mar. 8:31; 9:31; 10:32; Luqa 9:22; 24:7. 32 Chünki u yat ellerning qoligha tapshurulidu we ular uni mesxire qilip, xarlaydu, uning üstige tüküridu; « Insan’oghli yat ellerning qoligha tapshurulidu» — «tapshurulidu» dégenning «satqunluq qilinidu» dégen ikkinchi menisimu bar.  Mat. 27:2; Luqa 23:1; Yuh. 18:28; Ros. 3:13. 33 ular uni qamchilighandin kéyin öltürüwétidu; we u üchinchi küni qayta tirilidu, — dédi.
34 Biraq ular bu sözlerdin héchnémini chüshenmidi. Bu sözning menisi ulardin yoshurulghan bolup, uning néme éytqinini bilelmey qaldi.«Bu sözning menisi ulardin yoshurulghan bolup...» — kimning teripidin yoshurulghanliq éytilmaydu. Sheytan teripidinmu, yaki Xuda teripidinmu? Yaki peqet öz galliqi teripidinmu? Bu qétim sözning mezmuni ilgiriki qétimdiki sözlirige oxshash idi (9:45). Bizningche yoshurghuchi Sheytan, lékin Xuda Sheytanning aldishigha yol qoyushi bilen, ularning chüshenmesliki arqiliq öz shan-sheripini téximu roshen qilmaqchi boldi. «Qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.
 
Eysaning qarighu tilemchini saqaytishi
Mat. 20:29-34; Mar. 10:46-52
35 We shundaq ish boldiki, u Yérixo shehirige yéqinlashqanda, bir kor kishi yolning boyida olturup tilemchilik qiliwatatti. «Yérixo shehirige yéqinlashqanda» — Matta bu weqeni bayan qilghanda («Mat.» 20:29) «Yérixodin chiqqanda» deydi. Emeliyette shu waqitta ikki «Yérixo shehiri» bar idi, xuddi Qeshqerdiki «yéngi sheher» we «kona sheher»lerdek.  Mat. 20:29; Mar. 10:46. 36 U köpchilikning ötüp kétiwatqanliqini anglap: — Néme ish bolghandu? — dep soridi. 37 Xeq uninggha:
— Nasaretlik Eysa bu yerdin ötüp kétiwatidu, — dep xewer berdi.
38 — I Dawutning oghli Eysa, manga rehim qilghaysen! — dep warqirap ketti u.«I Dawutning oghli Eysa,...» — «Dawutning oghli» Mesihni körsitidu (peyghemberlerning bésharetliri boyiche Mesih padishah Dawutning ewladi bolatti).
39 We Eysaning aldida méngiwatqanlar uni: — Shük oltur! dep eyibleshti. Biraq u: — I Dawutning oghli, manga rehim qilghaysen! — dep téximu qattiq warqiridi.
40 Eysa qedimini toxtitip, uni aldigha bashlap kélishni buyrudi. Qarighu uninggha yéqin kelgende u uningdin: 41 — Sen méni néme qilip ber, deysen? — dep soridi.
— I Rebbim, qayta köridighan bolsam’idi! — dédi u.
42 Eysa uninggha: — Köridighan bolghin! Étiqading séni saqaytti, — dédi.
43 We uning közi shuan échildi; u Eysagha egiship, yol boyi Xudani ulughlap mangdi. We barliq xalayiqmu buni körüp Xudagha medhiye oqudi.
 
 

18:1 Rim. 12:12; Ef. 6:18; Kol. 4:2; 1Tés. 5:17.

18:7 «Gerche Xuda Öz bendilirige hemderd bolush bilen birge rezillikke uzun’ghiche sewr-taqet qilsimu, axirida bendilirining derdige yetmesmu?» — «derdige yetmes» grék tilida mushu yerde yene «heqqini bermes» yaki «adaletni yürgüzmes»nimu bildüridu. «Gerche Xuda öz bendilirige hemderd bolush bilen birge rezillikke uzun’ghiche sewr-taqet qilsimu, axirida bendilirining derdige yetmesmu?» — sherhimizche, bu jümlidiki «rezillik» mushu pütkül dunyadiki rezillikni körsitidu; Xuda Öz bendilirige barliq tartqan azab-oqubetlerde hemderd bolidu we ular bilen teng (ulardin artuqraq, elwette!) mushu dunyadiki rezillikke sewr-taqet qilidu. Xudaning rezillikke körsetken we körsitidighan sewr-taqitining peqet qiyamet künigiche bolidighanliqi hemmimizge ayan. Bu téma üstide «Kol.» 1:24, «Fil.» 3:10, «Ef.» 3:13ni we bu yazmilardiki «qoshumche söz»imizni körüng. Bu ibarining bashqa xil terjimiliridin «ulargha qilidighan shapaitini bek kéchiktürermu?» dégenler bar.

18:7 Weh. 6:10.

18:8 «Lékin Insan’oghli kelgende yer yüzide iman-ishench tapalamdu?» — démek, Xuda insanlarni dua qilishqa ilhamlandurup, Özining dualargha ijabet qilishqa teyyar turidighanliqi toghrisida shunche köp wede qilghan yerde, némishqa iman-ishench az bolidu? Lékin derweqe az bolushi mumkin.

18:11 Yesh. 1:15; 58:2; Weh. 3:17,18.

18:13 «Ey Xuda, men mushu gunahkargha rehim qilghaysen!» — «mushu gunahkar» grék tilida «dunyada birdinbir gunahkar» dégen menini puritidu.

18:14 «...bajgir kechürümge ériship öyige qaytiptu» — «kechürümge ériship» grék tilida «heqqaniy qilinip» déyilidu.

18:14 Ayup 22:29; Pend. 29:23; Mat. 23:12; Luqa 14:11; Yaq. 4:6,10; 1Pét. 5:5.

18:15 Mat. 19:13; Mar. 10:13.

18:16 Mat. 18:3; 19:14; 1Kor. 14:20; 1Pét. 2:2.

18:18 «Melum bir hökümdar» — «hökümdar» — Rim hökümiti teripidin békitilgen Yehudiy «hakim». «menggülük hayatqa waris bolmaq üchün néme ishni qilishim kérek?» — grék tilida «néme ishni qilishim kérek?» dégen söz melum bir ishni birla qétim qilishni bildüridu.

18:18 Mat. 19:16; Mar. 10:17.

18:20 Mis. 20:12-16; Qan. 5:17-20; Rim. 13:9; Ef. 6:2; Kol. 3:20.

18:22 Mat. 6:19; 19:21; 1Tim. 6:19.

18:24 Pend. 11:28; Mat. 19:23; Mar. 10:23.

18:27 Ayup 42:2; Yer. 32:17; Zek. 8:6; Luqa 1:37.

18:28 Mat. 4:20; 19:27; Mar. 10:28; Luqa 5:11.

18:29 Qan. 33:9.

18:30 Ayup 42:12.

18:31 Zeb. 22; Yesh. 53:7; Mat. 16:21; 17:22; 20:17; Mar. 8:31; 9:31; 10:32; Luqa 9:22; 24:7.

18:32 « Insan’oghli yat ellerning qoligha tapshurulidu» — «tapshurulidu» dégenning «satqunluq qilinidu» dégen ikkinchi menisimu bar.

18:32 Mat. 27:2; Luqa 23:1; Yuh. 18:28; Ros. 3:13.

18:34 «Bu sözning menisi ulardin yoshurulghan bolup...» — kimning teripidin yoshurulghanliq éytilmaydu. Sheytan teripidinmu, yaki Xuda teripidinmu? Yaki peqet öz galliqi teripidinmu? Bu qétim sözning mezmuni ilgiriki qétimdiki sözlirige oxshash idi (9:45). Bizningche yoshurghuchi Sheytan, lékin Xuda Sheytanning aldishigha yol qoyushi bilen, ularning chüshenmesliki arqiliq öz shan-sheripini téximu roshen qilmaqchi boldi. «Qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.

18:35 «Yérixo shehirige yéqinlashqanda» — Matta bu weqeni bayan qilghanda («Mat.» 20:29) «Yérixodin chiqqanda» deydi. Emeliyette shu waqitta ikki «Yérixo shehiri» bar idi, xuddi Qeshqerdiki «yéngi sheher» we «kona sheher»lerdek.

18:35 Mat. 20:29; Mar. 10:46.

18:38 «I Dawutning oghli Eysa,...» — «Dawutning oghli» Mesihni körsitidu (peyghemberlerning bésharetliri boyiche Mesih padishah Dawutning ewladi bolatti).