3
Qoli qurup ketken bimarning saqaytilishi
Mat. 12:9-14; Luqa 6:6-11
U yene sinagogqa kirdi. Shu yerde bir qoli yigilep ketken bir adem bar idi.Mat. 12:9; Luqa 6:6. Perisiyler Eysaning üstidin erz qilayli dep shabat künide késel saqaytidighan-saqaytmaydighanliqini paylap yüretti.«Perisiyler Eysaning üstidin erz qilayli dep shabat künide késel saqaytidighan-saqaytmaydighanliqini paylap yüretti» — ularning qilmaqchi bolghan erzi bolsa «U shabat künide késelni saqaytsa, «ishligen» yaki «xizmet qilghan»gha barawer bolidu, shunga (ularning chüshinishiche) «Tewrat qanunigha xilapliq qilghan»» bolidu. Eysa qoli yigilep ketken ademge:
— Ornungdin turup, otturigha chiqqin! — dédi.
Andin, sinagogdikilerdin:
— Tewrat qanunigha uyghun bolghini shabat küni yaxshiliq qilishmu, yaki yamanliq qilishmu? Janni qutquzushmu yaki halak qilishmu? — dep soridi. Lékin ular zuwan sürüshmidi.
U ghezep bilen etrapigha nezer sélip ulargha köz yügürtüp, ularning tash yüreklikidin qayghurdi. Andin u késelge:
— Qolungni uzat, — dédi. U qolini uzitiwidi, qoli eslige keltürüldi.«qoli eslige keltürüldi» — keltürüldi» dégen péilning «mejhul shekli» bizge bu ishni Xuda Özi qilghan, dégenni uqturidu. Emdi ular bu möjizini «shabat künide yaratqanliqi» üchün zadi kimni eyiblimekchi?  1Pad. 13:6.
Emdi Perisiyler derhal sirtqa chiqip, uni qandaq yoqitish toghrisida Hérod padishahning terepdarliri bilen meslihet qilishqa bashlidi.«Hérod padishahning terepdarliri» — Hérod padishah we uning terepdarliri toghruluq «Tebirler»ni körüng. Lékin bizge eng heyran qalarliqi belkim shuki, Rebbimiz telim bérishke bashlighanda, bir-birige küshende bolghan ««Hérod terepdarliri» we Perisiyler hemkarliship, Eysani yoqitishqa meslihetlishidu («Mat.» 22:16nimu körüng). Mana qarangghuluqqa tewe bolghan kishiler haman birinchi bolup nur bilen düshmenlishidu («Yh.» 1:5, 3:19).  Mat. 12:14; Yuh. 10:39; 11:53.
 
Déngiz boyidiki top-top ademler
7-8 Andin Eysa muxlisliri bilen bille u yerdin ayrilip déngiz boyigha ketti; Galiliye ölkisidin chong bir top ademler uninggha egiship bardi; shundaqla uning qilghan emellirini anglighan haman, pütün Yehudiye ölkisidin, Yérusalém shehiridin, Idumiya ölkisidin, Iordan deryasining qarshi teripidin, Tur we Zidon sheherlirining etrapidiki jaylardin zor bir top ademlermu uning yénigha kélishti.«Idumiya ölkisi» — «Idumiya» Tewratta «Édom» déyilidu.  Mat. 4:25; Luqa 6:17. U ademlerning köplikidin özini qistap qoymisun dep muxlislirigha kichik bir kémining uninggha yéqin turushini tapilidi. 10 Chünki u nurghun bimarlarni saqaytqini tüpeylidin herqandaq waba-késelliklerge giriptar bolghanlarning hemmisi uninggha qolumni bir tegküzüwalsam dep qistiship kélishkenidi. 11 Napak rohlar chaplishiwalghanlar qachanla uni körse, uning aldigha yiqilip: «Sen Xudaning Oghlisen!» dep warqirishatti. 12 Lékin u napak rohlargha özining kim ikenlikini ashkarilimasliqqa qattiq tenbih bérip agahlanduratti.
 
Eysaning on ikki rosulni tallishi
Mat. 10:1-4; Luqa 6:12-16
13 U taghqa chiqip, özi xalighan kishilerni yénigha chaqirdi; ular uning yénigha kélishti. Mat. 10:1; Mar. 6:7; Luqa 6:13; 9:1. 14 U ulardin on ikkisini özi bilen bille bolushqa, söz-kalamni jakarlashqa, 15 késellerni saqaytish we jinlarni heydesh hoquqigha ige bolushqa tallap békitti. «U ulardin on ikkisini özi bilen bille bolushqa... jinlarni heydesh hoquqigha ige bolushqa tallap békitti» — (14-15-ayеt) bezi kona köchürmilerde 14-15-ayette «U ulardin on ikkisini «rosullar» dep atap, özi bilen bille bolushqa, söz-kalamni jakarlashqa we jinlarni heydesh hoquqigha ige bolushqa tallap békitti» déyilidu. 16 U békitken on ikki kishi: Simon (u uninggha Pétrus dep isim qoyghan), 17 Zebediyning oghli Yaqup we uning inisi Yuhanna, (u ularni «Binni-Regaz», yeni «Güldürmama oghulliri» depmu atighan), «Zebediyning oghli Yaqup we uning inisi...» — yaki «Zebediyning oghli Yaqup we uning akisi...». «u ularni «Binni-Regaz», yeni «Güldürmama oghulliri» depmu atighan» — mushu yerde biz bu isimni ibraniy tilidiki ahangi boyiche alduq. «Regaz» ibraniy tilida adette «ghezep, qehr»ni bildüridu. Qarighanda ular ikkilisi eslide intayin térikkek idi! Grék tilida teleppuz «Boanerges» dep oqulidu. 18 Andriyas, Filip, Bartolomay, Matta, Tomas, Alfayning oghli Yaqup, Taday, milletperwer dep atalghan Simon «milletperwer dep atalghan Simon» — yaki «Qanaanliq Simon». Yehudiy «milletperwerliri» yaki «milletchiliri» wetinini Rim impériyesidin azad qilish üchün zorawanliq yoli bilen küresh qilghuchilar idi. 19 we uninggha satqunluq qilghan Yehuda Ishqariyotlardin ibaret.
 
Eysa Sheytandin küchlüktur
Mat. 12:22-32; Luqa 11:14-23; 12:10
20 U öyge qaytip kelgendin kéyin, u yerge yene shunche nurghun ademler toplandiki, ularning hetta ghizalan’ghudekmu waqti chiqmidi. Mar. 6:31. 21 Eysaning ailisidikiler buni anglap, uni tutup kélishke bérishti. Chünki ular uni «Eqlini yoqitiptu» dégenidi.
22 Yérusalémdin chüshken Tewrat ustazliri bolsa: «Uningda Beelzibub bar», we «U peqet jinlarning emirige tayinip jinlarni qoghliwétidiken», déyishetti.«uningda beelzibub bar» — «beelzibub» yaki «beelzibul» bolsa jinlarning emiri bolghan Sheytanning bashqa bir ismidur.  Mat. 9:34; 12:24; Luqa 11:15; Yuh. 8:48.
23 Shuning üchün u Tewrat ustazlirini yénigha chaqirip, ulargha temsillerni ishlitip mundaq dédi:
— Sheytan Sheytanni qandaqmu qoghlisun? Mat. 12:25. 24 Eger padishahliq öz ichidin bölünüp özara soqushqan bolsa shu padishahliq put tirep turalmaydu; 25 shuningdek eger bir aile öz ichidin bölünüp özara soqushsa shu aile put tirep turalmaydu. 26 Eger Sheytan öz-özige qarshi chiqip bölünse, u put tirep turalmay, yoqalmay qalmaydu.
27 Héchkim küchtünggür birsining öyige kirip, uning mal-mülkini bulap kételmeydu — peqet u shu küchtünggürni awwal baghliyalisa andin öyini bulang-talang qilalaydu.«Héchkim küchtünggür birsining öyige kirip, uning mal-mülkini bulap kételmeydu — peqet u shu küchtünggürni awwal baghliyalisa andin öyini bulang-talang qilalaydu» — bu temsildiki «küchtünggür adem» Sheytanni körsitidu, elwette. Uning öyini bulang-talang qilghuchi Eysadin bashqa héchkim bolmaydu.  Mat. 12:29; Kol. 2:15.
28 Shuni silerge berheq éytip qoyayki, insan baliliri ötküzgen türlük gunahlirining hemmisini, shundaqla ular qilghan kupurluqlirining hemmisini kechürüshke bolidu. «ular qilghan kupurluqlirining hemmisi...» — grék tilida «ular kupurluq bilen qilghan kupurluqlirining hemmisi» dégen söz bilen ipadilinidu. Bu ibare ularning kupurluqliri belkim intayin éghir bolushi mumkin dégenni bildüridu.  1Sam. 2:25; Mat. 12:31; Luqa 12:10; 1Yuh. 5:16. 29 Biraq kimdikim Muqeddes Rohqa kupurluq qilsa, ebedil’ebedgiche héch kechürülmeydu, belki menggülük bir gunahning hökümi astida turidu.«Muqeddes Rohqa qarshi kupurluq qilish» — yaki «Muqeddes Rohqa qarshi gep qilish» dégen gunah toghruluq «Matta»diki «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.  1Yuh. 5:16.
30 Eysaning bu sözi ularning «uninggha napak roh chaplishiptu» dégini üchün éytilghanidi.
 
Eysaning anisi we iniliri
Mat. 12:46-50; Luqa 8:19-21
31 Shu waqitta uning anisi bilen iniliri keldi. Ular sirtida turup, uni chaqirishqa adem kirgüzdi. Mat. 12:46; Luqa 8:19. 32 Bir top xalayiq uning etrapida olturatti. Ular:
— Mana, aningiz, iniliringiz sizni izdep sirtta turidu, — déyishti.«Mana, aningiz, iniliringiz sizni izdep sirtta turidu» — bezi kona köchürmilerde «we singilliringiz» dep qoshup oqulidu. Héchbolmighanda grék tilida «aka-iniler» dégen söz bir qérindash «acha-singillar»ni öz ichige alatti.
33 Eysa ulargha jawaben:
— Kim méning anam, kim méning inilirim? — dédi. 34 Andin, u öpchüriside olturghanlargha qarap mundaq dédi:
Mana bular méning anam we inilirim! 35 Chünki kimki Xudaning iradisini ada qilsa, shu méning aka-inim, acha-singlim we anamdur.Yuh. 15:14; 2Kor. 5:16,17.
 
 

3:1 Mat. 12:9; Luqa 6:6.

3:2 «Perisiyler Eysaning üstidin erz qilayli dep shabat künide késel saqaytidighan-saqaytmaydighanliqini paylap yüretti» — ularning qilmaqchi bolghan erzi bolsa «U shabat künide késelni saqaytsa, «ishligen» yaki «xizmet qilghan»gha barawer bolidu, shunga (ularning chüshinishiche) «Tewrat qanunigha xilapliq qilghan»» bolidu.

3:5 «qoli eslige keltürüldi» — keltürüldi» dégen péilning «mejhul shekli» bizge bu ishni Xuda Özi qilghan, dégenni uqturidu. Emdi ular bu möjizini «shabat künide yaratqanliqi» üchün zadi kimni eyiblimekchi?

3:5 1Pad. 13:6.

3:6 «Hérod padishahning terepdarliri» — Hérod padishah we uning terepdarliri toghruluq «Tebirler»ni körüng. Lékin bizge eng heyran qalarliqi belkim shuki, Rebbimiz telim bérishke bashlighanda, bir-birige küshende bolghan ««Hérod terepdarliri» we Perisiyler hemkarliship, Eysani yoqitishqa meslihetlishidu («Mat.» 22:16nimu körüng). Mana qarangghuluqqa tewe bolghan kishiler haman birinchi bolup nur bilen düshmenlishidu («Yh.» 1:5, 3:19).

3:6 Mat. 12:14; Yuh. 10:39; 11:53.

3:7-8 «Idumiya ölkisi» — «Idumiya» Tewratta «Édom» déyilidu.

3:7-8 Mat. 4:25; Luqa 6:17.

3:13 Mat. 10:1; Mar. 6:7; Luqa 6:13; 9:1.

3:15 «U ulardin on ikkisini özi bilen bille bolushqa... jinlarni heydesh hoquqigha ige bolushqa tallap békitti» — (14-15-ayеt) bezi kona köchürmilerde 14-15-ayette «U ulardin on ikkisini «rosullar» dep atap, özi bilen bille bolushqa, söz-kalamni jakarlashqa we jinlarni heydesh hoquqigha ige bolushqa tallap békitti» déyilidu.

3:17 «Zebediyning oghli Yaqup we uning inisi...» — yaki «Zebediyning oghli Yaqup we uning akisi...». «u ularni «Binni-Regaz», yeni «Güldürmama oghulliri» depmu atighan» — mushu yerde biz bu isimni ibraniy tilidiki ahangi boyiche alduq. «Regaz» ibraniy tilida adette «ghezep, qehr»ni bildüridu. Qarighanda ular ikkilisi eslide intayin térikkek idi! Grék tilida teleppuz «Boanerges» dep oqulidu.

3:18 «milletperwer dep atalghan Simon» — yaki «Qanaanliq Simon». Yehudiy «milletperwerliri» yaki «milletchiliri» wetinini Rim impériyesidin azad qilish üchün zorawanliq yoli bilen küresh qilghuchilar idi.

3:20 Mar. 6:31.

3:22 «uningda beelzibub bar» — «beelzibub» yaki «beelzibul» bolsa jinlarning emiri bolghan Sheytanning bashqa bir ismidur.

3:22 Mat. 9:34; 12:24; Luqa 11:15; Yuh. 8:48.

3:23 Mat. 12:25.

3:27 «Héchkim küchtünggür birsining öyige kirip, uning mal-mülkini bulap kételmeydu — peqet u shu küchtünggürni awwal baghliyalisa andin öyini bulang-talang qilalaydu» — bu temsildiki «küchtünggür adem» Sheytanni körsitidu, elwette. Uning öyini bulang-talang qilghuchi Eysadin bashqa héchkim bolmaydu.

3:27 Mat. 12:29; Kol. 2:15.

3:28 «ular qilghan kupurluqlirining hemmisi...» — grék tilida «ular kupurluq bilen qilghan kupurluqlirining hemmisi» dégen söz bilen ipadilinidu. Bu ibare ularning kupurluqliri belkim intayin éghir bolushi mumkin dégenni bildüridu.

3:28 1Sam. 2:25; Mat. 12:31; Luqa 12:10; 1Yuh. 5:16.

3:29 «Muqeddes Rohqa qarshi kupurluq qilish» — yaki «Muqeddes Rohqa qarshi gep qilish» dégen gunah toghruluq «Matta»diki «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.

3:29 1Yuh. 5:16.

3:31 Mat. 12:46; Luqa 8:19.

3:32 «Mana, aningiz, iniliringiz sizni izdep sirtta turidu» — bezi kona köchürmilerde «we singilliringiz» dep qoshup oqulidu. Héchbolmighanda grék tilida «aka-iniler» dégen söz bir qérindash «acha-singillar»ni öz ichige alatti.

3:35 Yuh. 15:14; 2Kor. 5:16,17.