Afositolo Yadi Gugai
Kivemala
Yeisu gilaka gabameya muline, malamala teti teli (33) giavaina anafaiweya ada doketa seyana anayegana Luke taide buki-nai givetokilumina. Nuwanuwana moyaida kana alamanena gavana giyegemona Yeisu yana laka gabameya muline, anafaiweya gavaiyamu Aluwaluwa Tabuna gifaifaisewa kaliva wagaidiya e ada Yaubada yana ekalesiya givevuvu, ada afositoloyavo ifufudi. Ifufu-dina tufodi buki-nai wagaine ani afositoloyavo iifuifufuyedi Luke wagaine aku tufodi Luke tauna gialamanedi, faina bana Paulo gikwayabuna yana laumamala balawalilivuga wagaidiya. Taidei faina tamo tova Luke givetokilumina “akidewadewa ana madunau Masedonia,” o kai “moyaima avetalakafoiyedi.” Anafaiweya 16:10-17, 20:5-15, 21:1-18, 27:1-29 ada 28:1-16.
Aku Luke yana vetokiluma ananuwanuwa ani taidei anafaiweya. Badi taudiyavo iawaegedi Yeisu Keliso wagaine ani Yaubada gifaifaisewa wagaidiya Aluwaluwa Tabuna wagaine. Abutu-nai Penitikosi wagaine tova-nai Aluwaluwa Tabuna tovetumagana moyaidi givemagadi, Pita afositolo adileveni nodi imididi ke valeya iwakana gilumamalena ada kaliva adiyoo teli tausani (3,000) anafaiweya inuwavilana yadi gugai koyodi wagaidiya ke Yeisu ivetumaganena. Ada aimo Filipi melala-nai Sameliya wagaine valeya iwakana gilumamalena ada kadu kaliva moyaidi taudiyavo iawaegedi Yeisu wagaine. Ada muliya Paulo atuwadeya ginaunau ke kaliva fafali tulina tulina wagaidiya givevewaledi valeya iwakana ananuwanuwa. Afositoloyavo ke tovetumagana moyaidi ani Aluwaluwa Tabuna toyogina giveledi e ada kaliva ivevewaledi ke Yeisu anayeganeya gugai ebameyasidobodobo igugugaiyedi e ada kaliva fafali moyaina wagaidiya Yeisu ivetumaganena.
Kadu nuwanuwa seyana ani nagona meIsileli tufodi ivetumagana aku muliya badi keke meIsileli tufodi Yeisu ivetumaganena. Tova tuwai-moena-deya badi meIsileli ada badi keke meIsileli ani keke nodi ida luluveya, aku Yaubada yana kivetuvetunu wagaine yoo iluwei-dina ivebutu ivevetubuiyana.
1
Tubuiyaku Tiyofilo, tuwaina yaku buki nagona wagaine gaitoma moyaina Yeisu gigugaiyedi kaduwe givewalayena ani gavetokilumina.**Luke givetokilumina buki iluwei. Buki nagona ivewagana Valeya Iwakana Luke Givetokilumina, ada anavelu Afositolo Yadi Gugai. (Luk 1:1-4) Yana gugai anaebavevuvu wagaine gavebutu gavetokilumina, ada yana laka gabameya Banae ifuifufuna ganunauwena. Aku aimo keke gidalaka gabameya aku Aluwaluwa Tabuna yana kivetuvetunuga wagaine, badiyavo afositolo givenuwadadanedi ani adiveimeya giveledi.Luk 24:49-51 Banae yana uloulolo muline, alikeya giyawa-vagila ke badi afositolo-dina wagaidiya Tauna giseseyegemone-moena e ada keke adifaiweya yana yawa-vagila faina ina venuwana. Ada yadayada foti (40) wagaidiya giyegeyegemona badi wagaidiya ke givevewaledi Yaubada yana ebaveimeya faina.Mad 28:17, Mak 16:14, Luk 24:34-51, Iyo 20:19-29, 21:1-25, Gug 10:40-41, 13:31, 1Kol 15:5-7
Ada tova seyana badi Yeisu nodi ikanikani aku veimeya giveledi, givonaga, “Keke Yelusalema wana madumadusege aku wana bodana Aluwaluwa Tabuna, Banae Tamada givonadabadabayena.Iyo 14:16-17 Bademowa gaifufuyena ke wanogalina.Luk 24:49 Faina Iyoni gufa wagaine gikikivebabitaiso,Mad 3:11, Mak 1:8, Luk 3:16, Iyo 1:26-27 aku yadayada tufodi kana segedi, imiyavo Aluwaluwa Tabuna wagaine wana babitaiso.” Taidei anafaiweya Yeisu givonedi.Iyo 1:33, Gug 11:16
Yaubada Yeisu gabameya gisilakaina.
Kaduwe seyana tova afositoloyavo Yeisu nodi imiyavagauta ada itolidadanena, ivona, “Kauveya, gavaiyamu, tova taidei una vekini Isileli wagaine e ada moyaida meIsileli kana mididi ke taudeyavo yada ebaveimeya wagaine kana miyamiya?”
Yeisu givonedi, givona, “Kamaku anakaibe-mowa tova ada tutuya giveimeyena, aku imi keke amifaiweya tova-dina wana alamane. Aku gaitoma seyana amifaiweya wana alamanena, imi aimo Aluwaluwa Tabuna gina toyogivelemi tova-nai tauna gina vemagami.Efes 3:16 Ada wana vetoawatalatalaina faikuyaGug 2:32 Yelusalema wagaine, kaduwe Yudiya ke Sameliya adifafali matatabuna wagaidiya ke kaduwe babi matatabuna wagaine.” Mad 28:19, Mak 16:15, Luk 24:47-48
Ada Yeisu vona taidei giluyabuna muline, matadiya Yaubada gisilakaina gabameya. Ada gilakalaka aku tonogalayavo iitavedadaga ada iitavenanauna ke buibui gibabalina, ada keke adifaiweya inaita.Mak 16:19, Luk 24:50-51 10 Yeisu gilakalaka aku badi aimo iitavedadaga-vagata mwatuguya aku kaliva adiselu adinuya kwayakwayafofolidi ani maduga-mowa lilivadiya imididi. 11 Ada ivonedi, “Imi meGalili, gavana faina idedeku wamidimididi aku waitaitavedadaga wagabameya? Banae taidei Yeisu Yaubada gabameya gisilakaina ke ginuyabuyabumi ani aimo tova muline gina obuelai-vagila. Banae gabameya waitana gilaka anafaiweya, kaduwe gabameya gina obuelai.”Mad 16:27, Luk 21:27, 2Tes 1:10, Ive 1:7
Mataiyasi ivenuwadadanena Yudasa fatana.
12 Ada Oya Olive wagaine-deya afositoloyavo iyewa inau Yelusalema, keke atuwada, vaita kilomita seyana anafaiweya. 13 Tova-nai iyegemona Yelusalema ada inau manuwa-nai imiyamiyanina wagaine ke ilaka manuwa getane yadi tutulagolota wagaine. Badiyavo imiyamiya ani Pita, Iyoni, Iyemesa, Andulu, Filipi, Tomasi, Batolomiu ke Madiu ada Iyemesa banae Alifiyo natuna, Saimoni Seloti,**Tayuwe tova-dina wagaidiya badi meIsileli gavega nuwanuwadi lakaina aditoveimeya-dina meLoma ina wavidi inanau ani ivewagadi ‘Seloti’. ada Yudasa banae Iyemesa natuna.Mad 10:2-4, Mak 3:16-19, Luk 6:14-16 14 Badiyavo tova moyaina ivagavagauta ke iveoveola aigaigabu, ada vevine nodi, kaduwe Meli Yeisu inana ke tainavo nodi.
15 Ada yadayada tufona giavaidi, tovetumagana imiyavagauta, adiyoo wani analedi tuweniti (120). Ada Pita adimwatuguya gimididi ke givonedi, 16 “Tubuiyakuweyavo, gavana tova tuwai-moena Buki Tabu wagaine ivetokilumina ani bademowa giyegemona velemoena. Ani tuwaina Aluwaluwa Tabuna Deivida awane Yudasa faine givonaye-vagaina, banae kaliva ginagoyedi ielai ke Yeisu ikiveyabina.Sam 41:9 17 Bana Yudasa ani nagona ime afositolo yama yoo seyana, faina Yeisu bana ime nodi ida faisewa-nai faina givenuwadadanema.” Taidei anafaiweya Pita givebutu giifuifufu.
18 Aku Yudasa yana gugai koyona wagaine fatana givaina, ada mani-nai wagaine babi seyana gikimonena. Ani yana babi-nai wagaine wakuluwane gibeu ke ifugana givelubwakeiyena ada kamokamona gisesela, ke gialika. 19 Ada meYelusalema moyaidi valeyana inogalina, e ada babi-nai taudiyavo bonadiya ivewagana ‘Akelidama’. Yegana taidei anakivila ani ‘Dayaga anaBabi’.Mad 27:1-10
20 Kaduwe Pita givona, “Faina tuwaina Yaubada yana vona Same wagaine Deivida givetokilumina Yudasa faine, givona,
 
‘Kaliva moyaidi yana manuwa ina nuyabuyabuna,
ada keke tamo gaito wadedeku gina miyami.’Sam 69:25
 
Kaduwe Yaubada yana vona seyana givona,
 
‘Kadu seyana gaito yana nagoya gina vaina.’Sam 109:8
 
21-22 Yaubada yana vona taidei anafaiweya givona faina, kaliva seyana banae fatana faina gilubodada kada venuwadadanena, e ada Yeisu Keliso yana yawa-vagila faina bana ime afositolo nodi kaliva wagaidiya ana awatalatalaina. Ada bana kaliva-nai yada yoo wagaideya kana vaina. E, tamo gaito ide tuwaina kavevuvu Kauveya Yeisu nodi kamiyamiya kanunudadana, tuwaina Iyoni kaliva gikivebabitaisodi anatoveyaLuk 3:21 ada kanauwena-deya Yaubada Yeisu gabameya gisilakaina ke gimadusegeda.Mak 16:19, Luk 24:51 Au tainei Yudasa fatana kanasena.”
23 Aku Pita taidei anafaiweya givona faina, kaliva adiselu ikilakailuvaluvadi. Seyana Iyosefa banae ivewagana Basabasi, ada kadu anayegana anaveto Yasito. Kaduwe kaliva anavelu anayegana Mataiyasi. 24 Adiyegana ivenuwadadanedi muliya iveoveola, ivona, “Kauveya-yo, Oye kaliva seyana seyana yama nuwanuwa aseasemeya ualamanena. E ada Oye una vewalema kaliva taidei adiselu wagaidiya-deya gaito seyana uvenuwadadanena, 25 ada banae Yudasa fatana ke afositolo yadi gugai gina vaina, gugai-nai Yudasa gimadusegena ke ginanau tauna yana fafali.” 26 Ada veoveola muline, kabala anaselakalakata**Kabala anaselakalakata anavenuwadadana ani taidei anafaiweya taide maita-nai wagaine. Kaliva-dina adiselu adiyegana kabala kabisodi wagaidiya ivetokilumidi ke tuwava wagaine idododi. Ada tova-nai kabala-dina ibiwadi ani Mataiyasi anayegana gimadubeu. E ada taidei wagaine ialamanena Yaubada Mataiyasi givenuwadadanena. anavenuwadadana wagaine inuwagana vaita Mataiyasi ani Yudasa fatana. E ada Mataiyasi banae giluku afositoloyavo adileveni nodi.

**1:1 Luke givetokilumina buki iluwei. Buki nagona ivewagana Valeya Iwakana Luke Givetokilumina, ada anavelu Afositolo Yadi Gugai. (Luk 1:1-4)

1:2 Luk 24:49-51

1:3 Mad 28:17, Mak 16:14, Luk 24:34-51, Iyo 20:19-29, 21:1-25, Gug 10:40-41, 13:31, 1Kol 15:5-7

1:4 Iyo 14:16-17

1:4 Luk 24:49

1:5 Mad 3:11, Mak 1:8, Luk 3:16, Iyo 1:26-27

1:5 Iyo 1:33, Gug 11:16

1:8 Efes 3:16

1:8 Gug 2:32

1:8 Mad 28:19, Mak 16:15, Luk 24:47-48

1:9 Mak 16:19, Luk 24:50-51

1:11 Mad 16:27, Luk 21:27, 2Tes 1:10, Ive 1:7

**1:13 Tayuwe tova-dina wagaidiya badi meIsileli gavega nuwanuwadi lakaina aditoveimeya-dina meLoma ina wavidi inanau ani ivewagadi ‘Seloti’.

1:13 Mad 10:2-4, Mak 3:16-19, Luk 6:14-16

1:16 Sam 41:9

1:19 Mad 27:1-10

1:20 Sam 69:25

1:20 Sam 109:8

1:21-22 Luk 3:21

1:21-22 Mak 16:19, Luk 24:51

**1:26 Kabala anaselakalakata anavenuwadadana ani taidei anafaiweya taide maita-nai wagaine. Kaliva-dina adiselu adiyegana kabala kabisodi wagaidiya ivetokilumidi ke tuwava wagaine idododi. Ada tova-nai kabala-dina ibiwadi ani Mataiyasi anayegana gimadubeu. E ada taidei wagaine ialamanena Yaubada Mataiyasi givenuwadadanena.