Yeisu Keliso Yana Ivemogatala
Kivemala
Yeisu gilaka gabameya ayo malamala sikisiti tu (62) giavaidi aku Iyoni buki taidei givetokilumina. Tova tayuwe wagaine melala lakaina Loma ani toyogi-moena melala lakaidi matatabuna wagaidiya, ada ebaveimeya moyaidi meLoma iveiveimeyedi. Aku yadi kiniyavo ani ivetumagana vaita badi taudiyavo ani meLoma yadi yaubadayavo, e ada badi kaliva iveiveimeyedi ke ina oduodu wagaidiya. Aku Yeisu anatomuliyayavo veimeya-nai iawaegegena, ivonaga, “Keke maita anagai. Yeisu Keliso ani Banae yama Kauveya, ada Bana gaga wagaine ana oduodu.” Taidei wagaine Loma toveimeyayavo ani inuwakoyo lakai-moena Yeisu anatomuliya wagaidiya ke moyaidi ikiveuloulolonidi (2:10, 2:13, 3:10, 6:9). Badi yadi kini anayegana Nilo kadu muliya yadi kini Domitiyani yadi tova veimeya wagaidiya, Yeisu anatomuliyayavo moyaidi ikiveulouloloni-moedi. E ada Iyoni yana laumamala inogalina wagaine, ivai inauwena ebaiyogona imula Patimo wagaine. Imula-nai ani isena badi yogoyogodiyavo gaga yadi miyami faine.
Aku tova-nai Iyoni wadedeku-deya gimiyamiya, anavewala tulina tulina Yeisu giseyegemonedi bana wagaine, e ada Iyoni anavewala-dina giawaluvaluvayedi yana vetokiluma wagaine ke giimili ginau tovetumaganayavo wagaidiya e ada gina kiveasevatudi. Ada aimo yana vetokiluma-nai isena yada Buki Tabu wagaine, taide ‘Yeisu Keliso Yana Ivemogatala’.
Taidei ivemogatala-nai wagaine Yeisu givewavewaleda vaita nibainavo ani aimo kadu yana tonogalayavo ina kiveuloulolonidi. Aku auwe gilubodadi ina atuvefaila (2:7, 13:10, 14:12), ada kai ialamanena Keliso nibainavo ina luvealikadi, e au ina mididi toyogina (12:11). Iyoni giawamogatalena vaita Yeisu yana yewa-vagila wagaine nibainavo keke tamo yadi toyogina, aku Yaubada ani Natuna Yeisu Keliso wagaine Seitani wa tubuiyanavo ke kadu tomiyababi moyaidi gavega Yaubada ivedomobubusena, ani matatabudi gina toyogisegedi aku Yaubada yana yooyavo gaga ani vemwamwala-vagata ina nuwagana.
Buki anakivemala, ada Iyoni yana vona vesiule ekalesiya adiseveni wagaidiya. (1:1-8)
Iyoni anavewala wagaine Yeisu giifufuyena yana matawa ekalesiya adiseveni faidiya. (1:9 - 3:22)
Tomiya gabama moyaidi Yaubada iawadavadavana. (4:1-11)
Bana Lami buki uwalugena givaina. (5:1-14)
Ebakivefota adiseveni adiiyavuga. (6:1 - 8:1)
Kaula adiseveni. (8:2 - 11:19)
Gaitoma tulina tulina Iyoni anavewala wagaine giitadi. (12:1 - 14:20)
Ebakivekoyo vita-moedi adiseveni. (15:1 - 16:21)
Melala lakaina Babiloni gibeu. (17:1 - 18:24)
Migabama yadi awadavadava anakweli Yaubada faine, ada osi kwayakwayana anatoyage. (19:1-21)
Yaubada Seitani gitoyogisegena ke anavematavuloga givelena. (20:1-10)
Yaubada toalika givevonayavugidi. (20:11-15)
Gabama ke babi evagudi, ada Yelusalema evaguna. (21:1 - 22:5)
Yeisu yana yewa-vagila. (22:6-17)
Iyoni givonamataweda buki taidei faina. (22:18-21)
1
Buki anakivemala.
Taidei ani Yeisu Keliso anaivemogatala Yaubada givelena ke yana togugaiyavo gina vewaledi gavana gavana tova kabisona ina yegemona. Ada Yeisu yana anelose seyana givewalena ivemogatala-dina faidiya, ada giimili gielai Iya yana togugai Iyoni wagaikuya. Ada tova-nai gaitoma tulina tulina gaitadi akuvewala wagaidiya, ani gikivemaliku faidiya. Ada Iya Yaubada yana vona kadu Yeisu Keliso yana nuwanuwa velemoena giawamogatalena, ani gaawatalatalainena. Gaitoma-dina matatabuna gaitadi velemoena, taidei faina gavetovetokilumidi.Iyo 19:35 Taidei gaitoma-dina Yeisu giivemogatalidi ani tova kabisona ina yegemona. Taidei faina biyavo-dina falofisai taidei ina veyawana yoo matadiya, ani Yaubada gina awanuwakabubuyedi. Kaduwe badi gavega falofisai-nai ina nogalina ke ananuwanuwa inavai aseasediya inasena, ani gina awanuwakabubuyedi.
Vona vesiule ekalesiya adiseveni wagaidiya.
4-5 Siule tubuiyakuweyavo imi Yaubada yana yoo wamiyamiya melala adiseveni**Taidei buki-nai Ivemogatala wagaine ani tova ke tova naba-nai adiseveni iinanana, tova fifiti-fowa anafaiweya. Buki Tabu wagaine naba-nai seveni ananuwanuwa ani ‘iwaka-vagaina’ o ‘giluyabu-mowa’ o ‘anamatatabuna’. Eisiya anafafaliya kaliva-mina. Iya Iyoni taidei yami leta gaimili ginau wagaimiya. Yaubada ke Aluwaluwa adiseveni**Buki Tabu anatoalamana wagaidiya taide vona-nai ‘aluwaluwa adiseveni’ ananuwanuwa iluwei. Tufodi inuwanuwa vaita ananuwanuwa seyana ani ina ‘anelose adiseveni’. Una itana Ibeliu 1:14, givona vaita anelose ani aluwaluwa, badi Yaubada giimiliimilidi ke tovetumagana ina lemelemedi. Aku tufodi inuwanuwa vaita kadu ananuwanuwa seyana ani ina Aluwaluwa Tabutabuna, Banae iwaka-vagaina. (Ive 4:5) ada Yeisu Keliso ani wa yadi nuwadoga ina lemelememi ke ina kikivenuwaniwalovimi. Banae Yaubada malinai gimiyamiya, muliya-yo tova nagona givevuvu aku bademowa-deya gimiyamiya, ada kaduwe aimo gina miyamiya. Badi aluwaluwana adiseveni imiyamiya Yaubada yana veimeya anaebavetoga kaikaiwabuna wadebaine. Banae Yeisu Keliso ani toitavedama idibudibumwaigina ke tovona velemoena. Ada Banae tovewainagona Yaubada gisiveyawana alika wagaineKol 1:18 kadu kiniyavo babi taidei wagaine aditoveimeya.Ive 17:14, 19:16
Yeisu Keliso kana davadavana faina Banae ginuwakabubuyeda, ada dayagina gimadu wagaine gietoyavuda yada koyona aditoyogina wagaine-deya.**Vona taidei ‘dayagina gimadu wagaine gietoyavuda yada koyona aditoyogina wagaine-deya’ anaalamana ani giyegemona Yaubada yana veyavo anawai tuwaina wagaine, wai-nai tuwai-moena gisena. Taidei wai-nai wagaine kevakeva inavai ina luvealikadi ke ina vebolavoiyedi kaliva yadi koyona anavenuwaega faine. Kevakeva-dina dayagidi gimadumadu wagaine, yawaidi ivevebolavoiyedi, ada taidei wagaine matavuloga inuwanuwagadi koyona faidiya. Maita taide wagaine Yeisu dayagina gimadumadu ananuwanuwa ani tova-nai bolagalaga wagaine Tauna yawaina givebolavoiyena ide kaliva yada koyona faidiya. (Eba 9:4, Iyeg 12:7,13,22-23, 24:8, 30:10, Lom 5:9, Efes 2:16, Kol 1:20, 1Pi 1:18-19, 1Iyo 1:7) Ada gikilakaida ke giseda yana ebaveimeya anayoo, kadu Yaubada yana veyavo anatovegugai adiivi giveleda1Pi 2:9, Ive 5:10, 20:6 yana Yaubada kadu Tamana faine. E ada tova matatabuna Yeisu Keliso anayegana kana kikilakaina. Banae yana toyogina gimiyamiya-vagata ke vagata. Ika anafaiweya.
Waitana, Banae gielaelai buibui tabodiyaDan 7:13, Mad 16:27, 24:30, Mak 13:26, Luk 21:27, Gug 1:11 ada kaliva moyai-moeda kana itana, kadu biyavo-dina ililinaIyo 19:34,37 au ina itana, ada yoo moyaidi fafali tulina tulina babi matatabuna wagaine inatagi donadonau Bana ina itana faina. Vona velemoena, ika anafaiweya.
Yaubada Banae yada Kauveya givona, “Iyayeku ani Alefa**‘Alefa’ ani leta wai ginago-moena meGiliki yadi leta matatabuna wagaidiya, ada ‘Omega’ ani leta wai gimuli-moena. Ida Yaubada Tauna anavevewaga seyana giawamogatalena, ada givonaluvefosau vona-dina ‘ebavevuvu’ ke ‘ebalauyabu’ ada kaduwe ‘wai ginagona’ ke ‘wai gimuline’ ani wagaidiya. (Ais 41:4, 44:6) ada Omega.Ive 22:13 Malinai Iya gamiyamiya, muliya-yo tova nagona givevuvu aku bademowa-deya gamiyamiya, ada kaduwe aimo Iya gana miyamiya, Totoyogi-vagaiku.”
Iyoni anavewala wagaine Yeisu giitana.
Iya tubuiyami Iyoni. Iyayeku ada imiyavo ani moyaida kamiyamiya yana ebaveimeya wagaine ani nodi uloulolo kanuwanuwagana anayegana faine ada kaduwe vita iyegeyegemona wagaideya, aku auwe Yeisu yana lemeya wa yada atuvefaila kavetoefaefa. Ada Iya Yaubada yana vona ada Yeisu yana valeya gaawawamogatalena faina, ikiveyabiku iseku yogoyogodiyavo yadi fafaliya, taine imula-nai ivewagana Patimo wagaine. 10 E ada gaela gamiyamiya aku Kauveya anaoduodu anayadayada seyana wagaine galutovonina Aluwaluwa Tabuna givemagaku, ada ganogalina bonabona lakaina mulikuya vaita kaula anaiyuve ananogala anafaiweya. 11 Ada bonabona-nai givona, “Gavana una itana ani una vetokilumina buki wagaine ada una imili ginanau ekalesiya**Yaubada yana veyavo anawai evaguna anavetokiluma wagaine, vona-nai ‘ekalesiya’ analamana ani ‘tovetumaganayavo adiyoo’. adiseveni wagaidiya. Melala-dina wagaidiya ekalesiya adiseveni imiyamiya ani taidei anafaiweya. Efeso, Simina, Fegamumu, Taiyatila, Sadisi, Filadelifiya ada Leodisiya.” **Vona-nai ‘ekalesiya adiseveni’ ananuwanuwa ani ‘ekalesiya matatabudi’. (1:4-5 ke anaailabama adiebakivemala) E ada taide leta-dina ani Yaubada yana yoo moyaidi faidiya, badi imiyamiya Eisiya anafafali lakaina wagaine. Anafaiweya Kolose wagaine, Iyelafolisi wagaine, Tolowasi wagaine, ada kai ekalesiya tufodi keke kada alamanedi. (Kol 1:2, 4:13, Gug 20:5, 2Kol 2:12)
12 Taide anafaiweya bonabona-nai givona e ada gamiyavilaku gada itana gaito givonavona wagaikuya ani mayale adiebaibo adiseveni gaitadi, ibubudi gola wagaine.**Gola-nai mayale adiebaibo wagaidiya ani giveiyaiyaya vaita wada Yaubada yana lokoloko ada kaduwe yegayega-vagaidi. 13 Ada mayale adiebaibo nefanidiya seyana gaito anafaiweya Banae Kaliva Natuna gimiyamiya. Anaveigavu nuya luveyalilina ada beleta gola manawana wagaine gibalawalilivuga. 14 Aku kuluwana kwayakwaya fofolina vaita buibui kwayakwaya-moedi anafaiweya, ada matana vaita aiyabeyabela meyana anafaiweya.Ive 2:18, 19:12-13, 22:13 15 Kadu agena ilunamanamaledi vaita kainumu yagoyagona igilana anafaiweya,Dan 10:6 ada bonana ananogala vaita wayagata gida lunununuga anafaiweya.Isik 43:2, Ive 14:2, 19:6 16 Nimana aiyatagina wagaine ailabama adiseveni gikiakiabidi, ada awana wagaine benisi wa fafali lugana manimaninidi giyegemona.Efes 6:17, Ibel 4:12, Ive 19:15,21 Magigina yana malina gilunamanamalena vaita kauwana givugivudeya yana malina anafaiweya.
17 Aku tova-nai gaitana, gabeu agene vaita Iya alialikaku anafaiweya. Ada nimana aiyatagina gisena wagaikuya aku givona, “Keke una matauta. Iya ani wai ganago-moena ada wai gamuli-moena.Ive 1:8 ke anaailabama adiebakivemala, 2:8 18 Iyayeku miyamiyani-vagaiku. Iya nagona gaalika e aku au uitana, malinai gamiyamiya, ada ganamiya-vagata. Iyayeku ani Alika kadu Toalika Yadi Fafali anatoveimeya. 19 Taidei faina gaitoma-dina uitaitadi, tainei una vetokilumidi. Taidei gaitoma-dina tufodi iyegeyegemona malinai, aku tufodi aimo ina yegemona. 20 Aku ailabama adiseveni uitadi nimaku aiyatagiku wagaine ada mayale adiebaibo adiseveni ibubudi gola wagaine, ani adialamana sewasewavuyena taidei anafaiweya. Mayale adiebaibo adiseveni ani ekalesiya adiseveni, aku ailabama adiseveni ani badi tonagona-dina**Vona Giliki wagaine vona-nai ‘angelos’ kakivilana ‘tonagona’ ani ananuwanuwa ‘tomatawa’. Kai kana inanana gabama anatomatawa giyegemona Yaubada wagaine-deya aga kana vewagana ‘anelose’. Aku kai kana inanana ‘tomatawa’ banae kaliva aga kana vewagana ‘tomatawa’. Anafaiweya Luke 7:24 wagaine, vona-nai ‘tomatawa’ vona Giliki wagaine ani ‘angelos’. Tuwai-moena meIsileli yadi manuwa vewala wagaidiya ani kwana Isileli seyana gina vetonagona biyavo-dina wagaidiya, badi wadedeku-deya ivagavagauta. Ginagonagoyedi veoveola wagaine, ada kaduwe givetonagona yadi melala anayeganeya Yaubada matane. Taidei tonagona-nai ani ivewagana ‘valeya anatomatawa ekalesiya faidiya’. E ada vona-nai ‘anelose’ ani ananuwanuwa iluwei imiyamiya. adiseveni ekalesiya-dina iitaitaveyabidi.”

1:2 Iyo 19:35

**1:4-5 Taidei buki-nai Ivemogatala wagaine ani tova ke tova naba-nai adiseveni iinanana, tova fifiti-fowa anafaiweya. Buki Tabu wagaine naba-nai seveni ananuwanuwa ani ‘iwaka-vagaina’ o ‘giluyabu-mowa’ o ‘anamatatabuna’.

**1:4-5 Buki Tabu anatoalamana wagaidiya taide vona-nai ‘aluwaluwa adiseveni’ ananuwanuwa iluwei. Tufodi inuwanuwa vaita ananuwanuwa seyana ani ina ‘anelose adiseveni’. Una itana Ibeliu 1:14, givona vaita anelose ani aluwaluwa, badi Yaubada giimiliimilidi ke tovetumagana ina lemelemedi. Aku tufodi inuwanuwa vaita kadu ananuwanuwa seyana ani ina Aluwaluwa Tabutabuna, Banae iwaka-vagaina. (Ive 4:5)

1:4-5 Kol 1:18

1:4-5 Ive 17:14, 19:16

**1:4-5 Vona taidei ‘dayagina gimadu wagaine gietoyavuda yada koyona aditoyogina wagaine-deya’ anaalamana ani giyegemona Yaubada yana veyavo anawai tuwaina wagaine, wai-nai tuwai-moena gisena. Taidei wai-nai wagaine kevakeva inavai ina luvealikadi ke ina vebolavoiyedi kaliva yadi koyona anavenuwaega faine. Kevakeva-dina dayagidi gimadumadu wagaine, yawaidi ivevebolavoiyedi, ada taidei wagaine matavuloga inuwanuwagadi koyona faidiya. Maita taide wagaine Yeisu dayagina gimadumadu ananuwanuwa ani tova-nai bolagalaga wagaine Tauna yawaina givebolavoiyena ide kaliva yada koyona faidiya. (Eba 9:4, Iyeg 12:7,13,22-23, 24:8, 30:10, Lom 5:9, Efes 2:16, Kol 1:20, 1Pi 1:18-19, 1Iyo 1:7)

1:6 1Pi 2:9, Ive 5:10, 20:6

1:7 Dan 7:13, Mad 16:27, 24:30, Mak 13:26, Luk 21:27, Gug 1:11

1:7 Iyo 19:34,37

**1:8 ‘Alefa’ ani leta wai ginago-moena meGiliki yadi leta matatabuna wagaidiya, ada ‘Omega’ ani leta wai gimuli-moena. Ida Yaubada Tauna anavevewaga seyana giawamogatalena, ada givonaluvefosau vona-dina ‘ebavevuvu’ ke ‘ebalauyabu’ ada kaduwe ‘wai ginagona’ ke ‘wai gimuline’ ani wagaidiya. (Ais 41:4, 44:6)

1:8 Ive 22:13

**1:11 Yaubada yana veyavo anawai evaguna anavetokiluma wagaine, vona-nai ‘ekalesiya’ analamana ani ‘tovetumaganayavo adiyoo’.

**1:11 Vona-nai ‘ekalesiya adiseveni’ ananuwanuwa ani ‘ekalesiya matatabudi’. (1:4-5 ke anaailabama adiebakivemala) E ada taide leta-dina ani Yaubada yana yoo moyaidi faidiya, badi imiyamiya Eisiya anafafali lakaina wagaine. Anafaiweya Kolose wagaine, Iyelafolisi wagaine, Tolowasi wagaine, ada kai ekalesiya tufodi keke kada alamanedi. (Kol 1:2, 4:13, Gug 20:5, 2Kol 2:12)

**1:12 Gola-nai mayale adiebaibo wagaidiya ani giveiyaiyaya vaita wada Yaubada yana lokoloko ada kaduwe yegayega-vagaidi.

1:14 Ive 2:18, 19:12-13, 22:13

1:15 Dan 10:6

1:15 Isik 43:2, Ive 14:2, 19:6

1:16 Efes 6:17, Ibel 4:12, Ive 19:15,21

1:17 Ive 1:8 ke anaailabama adiebakivemala, 2:8

**1:20 Vona Giliki wagaine vona-nai ‘angelos’ kakivilana ‘tonagona’ ani ananuwanuwa ‘tomatawa’. Kai kana inanana gabama anatomatawa giyegemona Yaubada wagaine-deya aga kana vewagana ‘anelose’. Aku kai kana inanana ‘tomatawa’ banae kaliva aga kana vewagana ‘tomatawa’. Anafaiweya Luke 7:24 wagaine, vona-nai ‘tomatawa’ vona Giliki wagaine ani ‘angelos’. Tuwai-moena meIsileli yadi manuwa vewala wagaidiya ani kwana Isileli seyana gina vetonagona biyavo-dina wagaidiya, badi wadedeku-deya ivagavagauta. Ginagonagoyedi veoveola wagaine, ada kaduwe givetonagona yadi melala anayeganeya Yaubada matane. Taidei tonagona-nai ani ivewagana ‘valeya anatomatawa ekalesiya faidiya’. E ada vona-nai ‘anelose’ ani ananuwanuwa iluwei imiyamiya.