7
Insanni nemǝ napak ⱪilidu?
Mat. 15:1-20
Bu qaƣda, Pǝrisiylǝr wǝ Tǝwrat ustazliridin bǝziliri Yerusalemdin kelip uning aldiƣa yiƣildi; Mat. 15:1. 2-5 xu Pǝrisiylǝr wǝ Tǝwrat ustazliri uning muhlisliridin bǝzilirining tamaⱪni ⱪolini yumay, yǝni «napak» ⱨalda yǝwatⱪanliⱪini kɵrüp, uningdin:
— Muhlisliring nemixⱪa ata-bowilirimizning ǝn’ǝnilirigǝ riayǝ ⱪilmay, bǝlki yuyulmiƣan ⱪolliri bilǝn tamaⱪ yǝydu? — dǝp soraxti (qünki Pǝrisiylǝr wǝ pütün Yǝⱨudiylar ata-bowiliri tǝripidin ⱪaldurulƣan ǝn’ǝnini qing tutⱪaqⱪa, awwal ⱪollirini ǝstayidilliⱪ bilǝn yumisa, tamaⱪ yemǝydu. Xuningdǝk bazardin ⱪaytip kǝlgǝndimu, ular ⱪol yumay birnǝrsǝ yemǝydu. Uningdin baxⱪa, piyalǝ-ⱪǝdǝⱨ, das-qɵgün wǝ mis ⱪaqilar wǝ diwanlarni yuyux toƣrisida tapxurulƣan nurƣunliƣan ǝn’ǝnilǝrdimu qing turidu). «ǝstayidilliⱪ bilǝn yumisa...» — baxⱪa birhil tǝrjimisi «beƣixiƣiqǝ yumisa...» yaki «muxt bilǝn yumisa...».
U ularƣa jawab berip mundaⱪ dedi:
— Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr silǝr sahtipǝzlǝr toƣranglarda aldin’ala toptoƣra bexarǝt bǝrgǝn! uning yazmisida pütülgǝndǝk: —
«Muxu hǝlⱪ aƣzida Meni ⱨɵrmǝtligini bilǝn,
Biraⱪ ⱪǝlbi Mǝndin yiraⱪ; Yǝx. 29:13; Əz. 33:31.
Ular Manga biⱨudǝ ibadǝt ⱪilidu.
Ularning ɵgǝtkǝn tǝlimliri pǝⱪǝt insanlardin qiⱪⱪan pǝtiwalarla, halas». «Muxu hǝlⱪ aƣzida Meni ⱨɵrmǝtligini bilǝn, biraⱪ ⱪǝlbi Mǝndin yiraⱪ; ular Manga biⱨudǝ ibadǝt ⱪilidu; ularning ɵgǝtkǝn tǝlimliri pǝⱪǝt insanlardin qiⱪⱪan pǝtiwalarla, halas» — «Yǝx.» 29:13.   Mat. 15:9; Kol. 2:18,20; Tit. 1:14.
Qünki silǝr Hudaning ǝmrini taxlap ⱪoyup, insanlarning ǝn’ǝnisini qing tutiwalidikǝnsilǝr — das-qɵgün, piyalǝ-ⱪǝdǝⱨlǝrni yuyux wǝ xuningƣa ohxap ketidiƣan nurƣan baxⱪa ixlarni ǝn’ǝnǝ ⱪilip yürisilǝr. «qünki silǝr Hudaning ǝmrini taxlap ⱪoyup, insanlarning ǝn’ǝnisini qing tutiwalidikǝnsilǝr — das-qɵgün, piyalǝ-ⱪǝdǝⱨlǝrni yuyux wǝ xuningƣa ohxap ketidiƣan nurƣan baxⱪa ixlarni ǝn’ǝnǝ ⱪilip yürisilǝr» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «das-qɵgün, piyalǝ-ⱪǝdǝⱨlǝrni yuyux wǝ xuningƣa ohxap ketidiƣan nurƣan baxⱪa ixlarni ǝn’ǝnǝ ⱪilip yürisilǝr» degǝn sɵzlǝr tepilmaydu.
U ularƣa yǝnǝ mundaⱪ dedi:
— Silǝr ɵzliringlarning ǝn’ǝnisini qing tutimiz dǝp Hudaning ǝmrini ǝpqillik bilǝn bir qǝtkǝ ⱪayrip ⱪoydunglar! 10 Qünki Musa pǝyƣǝmbǝr: «Ata-anangni ⱨɵrmǝt ⱪil» wǝ «Atisi yaki anisini ⱨaⱪarǝtligǝnlǝr ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilinsun» dǝp ǝmr ⱪilƣan. Mis. 20:12; 21:17; Law. 20:9; Ⱪan. 5:16; 27:16; Pǝnd. 20:20; Əf. 6:2. 11 Lekin silǝr: — Birsi «Atisi yaki anisiƣa: — Mǝn silǝrgǝ yardǝm bǝrgüdǝk nǝrsilǝrni alliⱪaqan «ⱪurban ⱪilip» Hudaƣa atiwǝttim — desila, «Mǝn silǝrgǝ yardǝm bǝrgüdǝk nǝrsilǝrni alliⱪaqan «ⱪurban ⱪilip» Hudaƣa atiwǝttim» — «ⱪurban» muxu yǝrdǝ biwasitǝ ibariniy tilidin elinƣan bolup, «sǝdiⱪǝ ⱪilinƣan» yaki «Hudaƣa atap ⱪilinƣan» degǝn mǝnini bildüridu. 12 xu kixining ata-anisining ⱨalidin hǝwǝr elixƣa bolmaydu, dǝp ɵgitisilǝr. 13 Xundaⱪ ⱪilip, silǝr ǝwladliringlarƣa tapxurƣan ǝn’ǝnǝnglǝrni dǝp Hudaning ǝmrini yoⱪⱪa qiⱪiriwǝttinglar, wǝ xuningƣa ohxax kɵp ixlarni ⱪilisilǝr. «Xundaⱪ ⱪilip, silǝr ǝwladliringlarƣa tapxurƣan ǝn’ǝnǝnglǝrni dǝp Hudaning ǝmrini yoⱪⱪa qiⱪiriwǝttinglar» — Mǝsiⱨning sɵzigǝ ⱪariƣanda «Hudaƣa atiƣan tǝǝlluⱪatlar» tehi atiƣuqi kixining ⱪolida turƣanda, ulardin paydiliniwǝrsǝ bolatti. Xu kixi bǝlkim Tǝwrat ustazlirining ⱪollixi bilǝn «dunyadin kǝtkinimdin keyin...» yaki «mǝlum bir mǝzgildin keyin...» «ibadǝthaniƣa tapxurimǝn» dǝp ⱪǝsǝm ⱪilƣan bolsa kerǝk. Yǝⱨudiylarning tarihiy hatiriliridǝ xuningƣa ohxax kɵpligǝn misallar tepilidu.
Pǝriysilǝr ɵgǝtkǝn xu ⱨiylǝ-mikir: «Mal-mülküngni Hudaƣa atalƣan («ⱪurban ⱪilƣan») ⱪilƣan bolsang, ata-anangdin hǝwǝr almisang bolidu» ǝmǝs, bǝlki «(xundaⱪ ⱪilƣan bolsang) hǝwǝr elixingƣa bolmaydu» degǝndǝk. Ular xübⱨisizki ahirida bu ixtin mǝlum bir payda kɵridu, ǝlwǝttǝ.
   Mat. 15:6; 1Tim. 4:3; 2Tim. 3:2.
 
Insanni nemǝ napak ⱪilidu?
14 Andin halayiⱪni yǝnǝ yeniƣa qaⱪirip, ularƣa:
— Ⱨǝmminglar manga ⱪulaⱪ selinglar wǝ xuni qüxininglarki, Mat. 15:10. 15 insanning sirtidin iqigǝ kiridiƣan nǝrsilǝrning ⱨeqⱪandiⱪi uni napak ⱪilmaydu, bǝlki ɵz iqidin qiⱪidiƣan nǝrsilǝr bolsa, ular insanni napak ⱪilidu. Ros. 10:15; Rim. 14:17,20; Tit. 1:15. 16 Angliƣudǝk ⱪuliⱪi barlar buni anglisun! — dedi.
17 U halayiⱪtin ayrilip ɵygǝ kirgǝndǝ, muhlisliri uningdin bu tǝmsil ⱨǝⱪⱪidǝ soridi. Mat. 15:15. 18 U ularƣa:
— Silǝrmu tehiqǝ qüxǝnmǝy yürüwatamsilǝr?! Sirttin insanning iqigǝ kiridiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsining uni napak ⱪilalmaydiƣanliⱪini tonup yǝtmǝywatmamsilǝr? 19  Sirttin kirgǝn nǝrsǝ insanning ⱪǝlbigǝ ǝmǝs, axⱪaziniƣa kiridu, andin u yǝrdin tǝrǝt bolup taxlinidu, — dedi (u bu gǝpni deyix bilǝn, ⱨǝmmǝ yemǝkliklǝrni ⱨalal ⱪiliwǝtti).
20 U yǝnǝ sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi:
— Insanning iqidin qiⱪidiƣinila, insanni napak ⱪilidu. 21-22 Qünki xular — yaman niyǝtlǝr, zinahorluⱪ, jinsiy buzuⱪluⱪlar, ⱪatilliⱪ, oƣriliⱪ, aqkɵzlük, rǝzilliklǝr, aldamqiliⱪ, xǝⱨwaniyliⱪ, ⱨǝsǝthorluⱪ, til-aⱨanǝt, tǝkǝbburluⱪ wǝ ⱨamaⱪǝtliklǝr insanning iqidin, yǝni uning ⱪǝlbidin qiⱪidu «ⱨǝsǝthorluⱪ» — buning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «yaman kɵz».   Yar. 6:5; 8:21; Pǝnd. 6:14; Yǝr. 17:9. 23  — bu rǝzil ixlarning ⱨǝmmisi insanning iqidin qiⱪip, ɵzini napak ⱪilidu.
 
Yat ǝllik bir ayalning etiⱪadi
Mat. 15:21-28
24 U ornidin turup u yǝrdin ayrilip, Tur wǝ Zidon ǝtrapidiki rayonlarƣa bardi wǝ bir ɵygǝ kirdi. Gǝrqǝ u buni ⱨeqkim bilmisun degǝn bolsimu, lekin yoxurup ⱪalalmidi. «u yǝrdin ayrilip, Tur wǝ Zidon ǝtrapidiki rayonlarƣa bardi» — u yǝr «qǝtǝlliklǝr» turuwatⱪan rayon bolup, Mǝsiⱨning xu yǝrgǝ berixtiki mǝⱪsiti, ɵz hǝlⱪidin bir waⱪit ayrilip aram elixtin ibarǝt bolsa kerǝk.   Mat. 15:21. 25 Dǝrwǝⱪǝ, napak roⱨ qaplaxⱪan kiqik bir ⱪizning anisi uning toƣrisidiki hǝwǝrni angliƣan ⱨaman yetip kelip, uning ayiƣiƣa yiⱪildi 26 (ayal Yunanliⱪ bolup, Suriyǝ ɵlkisidiki Fǝnikiy millitidin idi). U uningdin ⱪizidin jinni ⱨǝydiwetixni ɵtündi. «ayal... Fǝnikiy millitidin idi» — yaki «ayal... Fǝnikilik idi» yaki «ayal... Fǝnikǝ rayoniliⱪ idi». U Yǝⱨudiy ǝmǝs, ǝlwǝttǝ. U ǝslidǝ butpǝrǝs boluxi mumkin. 27 Lekin Əysa uningƣa:
— Aldi bilǝn balilar ⱪorsiⱪini toyƣuzsun; qünki balilarning nenini kiqik itlarƣa taxlap berix toƣra ǝmǝs, — dedi. «Aldi bilǝn balilar ⱪorsiⱪini toyƣuzsun; qünki balilarning nenini kiqik itlarƣa taxlap berix toƣra ǝmǝs» — Mǝsiⱨ Əysa bu yǝrdǝ ɵzining dǝslǝpki wǝzipisini Yǝⱨudiylarƣa hux hǝwǝrni yǝtküzüx, dǝp tǝkitlǝydu. «Kiqik itlar» bǝlkim ⱨaⱪarǝtlik sɵz bolmay, ɵydiki arzuluⱪ pistilirini kɵrsitidu. Muxu ayalning etiⱪadi toƣrisida «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
28 Lekin u buningƣa jawabǝn:
— Durus, i Rǝb, biraⱪ ⱨǝtta itlarmu üstǝl astida turup balilardin qüxkǝn nan uwaⱪlirini yǝydiƣu, — dedi.
29 Əysa uningƣa:
— Sening muxu sɵzüng tüpǝylidin yolungƣa ⱪayt, jin ⱪizingdin qiⱪip kǝtti, — dedi.
30 Ayal ɵyigǝ ⱪaytip kǝlgǝndǝ, mana ⱪiz kariwatta yatatti, jin uningdin qiⱪip kǝtkǝnidi.
 
Əysaning bir gas-gaqa adǝmni saⱪaytixi
31 Əysa yǝnǝ Tur wǝ Zidon xǝⱨirining ǝtrapidiki rayonlardin qiⱪip, «On xǝⱨǝr» rayoni otturisidin ɵtüp, yǝnǝ Galiliyǝ dengiziƣa kǝldi. Mat. 15:29. 32 Halayiⱪ uning aldiƣa tili eƣir, gas bir adǝmni elip kelip, uning uqisiƣa ⱪolungni tǝgküzüp ⱪoysang, dǝp ɵtünüxti. Mat. 9:32; Luⱪa 11:14. 33 U u adǝmni halayiⱪtin ayrip bir qǝtkǝ tartip, barmaⱪlirini uning ⱪulaⱪliriƣa tiⱪti, tükürüp, barmiⱪini uning tiliƣa tǝgküzdi. «U... barmaⱪlirini uning ⱪulaⱪliriƣa tiⱪti, tükürüp, barmiⱪini uning tiliƣa tǝgküzdi» — tǝrjimimiz boyiqǝ Mǝsiⱨ bǝlkim ɵz barmiⱪi üstigǝ tɵkürgǝn boluxi mumkin, bolmisa u yǝrgǝ tɵkürgǝn bolsa kerǝk. 34 Andin u asmanƣa ⱪarap uⱨ tartip horsinƣandin keyin, u adǝmgǝ: «Əffata» (mǝnisi «eqil») dedi. 35 U adǝmning ⱪulaⱪliri dǝrⱨal eqilip, tilimu eqilip rawan gǝp ⱪilixⱪa baxlidi. «...tilimu eqilip rawan gǝp ⱪilixⱪa baxlidi» — grek tilida «...tilining tanisi yexilip, rawan gǝp ⱪilixⱪa baxlidi»
36 Əysa ularƣa buni ⱨeqkimgǝ eytmasliⱪni tapilidi. Lekin ularƣa ⱨǝrⱪanqǝ tapiliƣan bolsimu, bu hǝwǝrni yǝnila xunqǝ kǝng tarⱪitiwǝtti. 37 Halayiⱪ bu ixⱪa mutlǝⱪ ⱨǝyran ⱪelixip:
— U ⱨǝmmǝ ixlarni ⱪaltis ⱪilidikǝn! Ⱨǝtta gaslarni anglaydiƣan, gaqilarni sɵzlǝydiƣan ⱪilidikǝn, — deyixti. Yar. 1:31.
 
 

7:1 Mat. 15:1.

7:2-5 «ǝstayidilliⱪ bilǝn yumisa...» — baxⱪa birhil tǝrjimisi «beƣixiƣiqǝ yumisa...» yaki «muxt bilǝn yumisa...».

7:6 Yǝx. 29:13; Əz. 33:31.

7:7 «Muxu hǝlⱪ aƣzida Meni ⱨɵrmǝtligini bilǝn, biraⱪ ⱪǝlbi Mǝndin yiraⱪ; ular Manga biⱨudǝ ibadǝt ⱪilidu; ularning ɵgǝtkǝn tǝlimliri pǝⱪǝt insanlardin qiⱪⱪan pǝtiwalarla, halas» — «Yǝx.» 29:13.

7:7 Mat. 15:9; Kol. 2:18,20; Tit. 1:14.

7:8 «qünki silǝr Hudaning ǝmrini taxlap ⱪoyup, insanlarning ǝn’ǝnisini qing tutiwalidikǝnsilǝr — das-qɵgün, piyalǝ-ⱪǝdǝⱨlǝrni yuyux wǝ xuningƣa ohxap ketidiƣan nurƣan baxⱪa ixlarni ǝn’ǝnǝ ⱪilip yürisilǝr» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «das-qɵgün, piyalǝ-ⱪǝdǝⱨlǝrni yuyux wǝ xuningƣa ohxap ketidiƣan nurƣan baxⱪa ixlarni ǝn’ǝnǝ ⱪilip yürisilǝr» degǝn sɵzlǝr tepilmaydu.

7:10 Mis. 20:12; 21:17; Law. 20:9; Ⱪan. 5:16; 27:16; Pǝnd. 20:20; Əf. 6:2.

7:11 «Mǝn silǝrgǝ yardǝm bǝrgüdǝk nǝrsilǝrni alliⱪaqan «ⱪurban ⱪilip» Hudaƣa atiwǝttim» — «ⱪurban» muxu yǝrdǝ biwasitǝ ibariniy tilidin elinƣan bolup, «sǝdiⱪǝ ⱪilinƣan» yaki «Hudaƣa atap ⱪilinƣan» degǝn mǝnini bildüridu.

7:13 «Xundaⱪ ⱪilip, silǝr ǝwladliringlarƣa tapxurƣan ǝn’ǝnǝnglǝrni dǝp Hudaning ǝmrini yoⱪⱪa qiⱪiriwǝttinglar» — Mǝsiⱨning sɵzigǝ ⱪariƣanda «Hudaƣa atiƣan tǝǝlluⱪatlar» tehi atiƣuqi kixining ⱪolida turƣanda, ulardin paydiliniwǝrsǝ bolatti. Xu kixi bǝlkim Tǝwrat ustazlirining ⱪollixi bilǝn «dunyadin kǝtkinimdin keyin...» yaki «mǝlum bir mǝzgildin keyin...» «ibadǝthaniƣa tapxurimǝn» dǝp ⱪǝsǝm ⱪilƣan bolsa kerǝk. Yǝⱨudiylarning tarihiy hatiriliridǝ xuningƣa ohxax kɵpligǝn misallar tepilidu. Pǝriysilǝr ɵgǝtkǝn xu ⱨiylǝ-mikir: «Mal-mülküngni Hudaƣa atalƣan («ⱪurban ⱪilƣan») ⱪilƣan bolsang, ata-anangdin hǝwǝr almisang bolidu» ǝmǝs, bǝlki «(xundaⱪ ⱪilƣan bolsang) hǝwǝr elixingƣa bolmaydu» degǝndǝk. Ular xübⱨisizki ahirida bu ixtin mǝlum bir payda kɵridu, ǝlwǝttǝ.

7:13 Mat. 15:6; 1Tim. 4:3; 2Tim. 3:2.

7:14 Mat. 15:10.

7:15 Ros. 10:15; Rim. 14:17,20; Tit. 1:15.

7:17 Mat. 15:15.

7:21-22 «ⱨǝsǝthorluⱪ» — buning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «yaman kɵz».

7:21-22 Yar. 6:5; 8:21; Pǝnd. 6:14; Yǝr. 17:9.

7:24 «u yǝrdin ayrilip, Tur wǝ Zidon ǝtrapidiki rayonlarƣa bardi» — u yǝr «qǝtǝlliklǝr» turuwatⱪan rayon bolup, Mǝsiⱨning xu yǝrgǝ berixtiki mǝⱪsiti, ɵz hǝlⱪidin bir waⱪit ayrilip aram elixtin ibarǝt bolsa kerǝk.

7:24 Mat. 15:21.

7:26 «ayal... Fǝnikiy millitidin idi» — yaki «ayal... Fǝnikilik idi» yaki «ayal... Fǝnikǝ rayoniliⱪ idi». U Yǝⱨudiy ǝmǝs, ǝlwǝttǝ. U ǝslidǝ butpǝrǝs boluxi mumkin.

7:27 «Aldi bilǝn balilar ⱪorsiⱪini toyƣuzsun; qünki balilarning nenini kiqik itlarƣa taxlap berix toƣra ǝmǝs» — Mǝsiⱨ Əysa bu yǝrdǝ ɵzining dǝslǝpki wǝzipisini Yǝⱨudiylarƣa hux hǝwǝrni yǝtküzüx, dǝp tǝkitlǝydu. «Kiqik itlar» bǝlkim ⱨaⱪarǝtlik sɵz bolmay, ɵydiki arzuluⱪ pistilirini kɵrsitidu. Muxu ayalning etiⱪadi toƣrisida «Matta»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.

7:31 Mat. 15:29.

7:32 Mat. 9:32; Luⱪa 11:14.

7:33 «U... barmaⱪlirini uning ⱪulaⱪliriƣa tiⱪti, tükürüp, barmiⱪini uning tiliƣa tǝgküzdi» — tǝrjimimiz boyiqǝ Mǝsiⱨ bǝlkim ɵz barmiⱪi üstigǝ tɵkürgǝn boluxi mumkin, bolmisa u yǝrgǝ tɵkürgǝn bolsa kerǝk.

7:35 «...tilimu eqilip rawan gǝp ⱪilixⱪa baxlidi» — grek tilida «...tilining tanisi yexilip, rawan gǝp ⱪilixⱪa baxlidi»

7:37 Yar. 1:31.