5
Йерусалим җазаға лайиқ
Пәрвәрдигар: — Йерусалимниң рәстә-кочилирида уян-буян айлинип жүгүрүңлар, убдан көрүп биливелиңлар; мәйданлиридин издәп көрүңлар; адаләт билән иш көридиған, вәдисидә турушқа интилидиған бирла адәмни тапсаңлар, шунда мән бу шәһәрни кәчүримән!
Гәрчә улар: «Пәрвәрдигарниң һаяти билән!» дәп қәсәм ичкән болсиму, улар ялғандин сөзләйду, деди.«...бирла адәмни тапсаңлар, шунда мән бу шәһәрни кәчүримән! (1-айәт)... Гәрчә улар: «Пәрвәрдигарниң һаяти билән!» дәп қәсәм ичкән болсиму, улар ялғандин сөзләйду, деди» — кейин, Йәрәмия бир нәччә шундақ адил, садиқ адәмләр (мәсилән, Баруқ, Аһикам, Әбәд-Мәләк) билән тонушқан. Лекин Пәрвәрдигар униңға бу сөзләрни қилғанда у мошундақларни тапалмиған.
 
Йәрәмия сөз қилиду
— И Пәрвәрдигар, көзүң адаләт-бетәрәпликни издәп жүриду әмәсму? Сән буларни урдуң, лекин улар азапланмайду; Сән уларни набут қилип түгәштүрдүң, лекин улар тәрбийә қобул қилишни рәт қилип кәлди; улар йүзлирини таштин қаттиқ қилди, улар йолидин йенишни рәт қилиду» Йәш. 1:5; 9:12; Йәр. 2:30 — мән: «Шүбһисизки, бундақ қилғанлар пәқәт намратлар, улар наданлар; чүнки улар Пәрвәрдигарниң йолини, Худасиниң һөкүм-көрсәтмилирини билмәйду» — дедим. — «Мән мөтивәрләрниң йениға берип уларға сөзләймән; чүнки улар Пәрвәрдигарниң йолини, Худасиниң һөкүм-көрсәтмилирини билиду». Бирақ уларму боюнтуруқни үзүл-кесил бузуп, риштилирини үзүп ташлиған.
 
Пәрвәрдигар җавап бериду
— Шуңа ормандин чиққан бир шир уларни өлтүриду, баявандин чиққан бир бөрә уларни вәйран қилиду; илпиз шәһәрләргә қарап пайлайду; шәһәрләрдин чиққан һәр бири титма-титма қилиниду; чүнки уларниң асийлиқлири көпийип, вапасизлиқлири көпийиду.«ормандин чиққан бир шир ..., баявандин чиққан бир бөрә ...; илпиз шәһәрләргә қарап пайлайду» — бу айәттики житқуч һайванлар көчмә мәнидә болуп дүшмәнләрни көрситиду, әлвәттә.  Йәр. 4:7 Мән зади немигә асасән сени кәчүримән? Сениң балилириң Мәндин ваз кечип, Худа әмәсләргә қәсәм ичмәктә; Мән һәммә һаҗәтлиридин чиққан болсамму, лекин улар зинахорлуқ қилип, паһишиләрниң өйигә топ-топ болуп меңиватиду. «Мән һәммә һаҗәтлиридин чиққан болсамму, лекин улар зинахорлуқ қилип, паһишиләрниң өйигә топ-топ болуп меңиватиду» — бу айәт бәлким роһий җәһәттики вапасизлиқни көрситиду. Худа Исраилни «Мениң аялим» дәп атайду (2:10, 3-бапни көрүң). 8-айәт җисманий җәһәттики зинахорлуқниму көрситиду. Улар сәмригән ишқваз айғирлар, улар һәр бири өз йеқининиң аялиға һәвәс қилип кишнәватиду.Әз. 22:11
Бу ишлар түпәйлидин уларни җазалимай қоямдим? — дәйду Пәрвәрдигар, — Мениң җеним мошундақ бир әлдин қисас алмай қоямду?Йәр. 5:29; 9:9
10 Униң үзүм чүнәклиридин өтүп, таллирини вәйран қилиңлар; лекин уларни пүтүнләй набут қилмаңлар; шахлирини қирип ташлаңлар, чүнки улар Пәрвәрдигарға тәвә әмәстур; «Униң үзүм чүнәклиридин өтүп, .... шахлирини қирип ташлаңлар, чүнки улар Пәрвәрдигарға тәвә әмәстур» — бу айәтниң башқа бир хил тәрҗимиси: «Униң сепиллириға ямишип чиқип вәйранчилиқ қилиңлар, лекин уларни пүтүнләй набут қиливәтмәңлар; истиһкамлирини елип ташлаңлар, чүнки улар Пәрвәрдигарға тәвә әмәстур».  Йәр. 4:27
11 чүнки Исраил җәмәти вә Йәһуда җәмәти Маңа мутләқ вапасизлиқ қилди, — дәйду Пәрвәрдигар.Йәр. 3:20
12 Улар: «У һеч немә қилмайду! Бизгә һеч апәт чүшмәйду; нә қилич нә қәһәтчиликни көрмәймиз!» — дәп Пәрвәрдигардин тенип кәтти. 13 Пәйғәмбәрләр болса пәқәт бир шамалдин ибарәт болиду, халас; Пәрвәрдигарниң сөз-калами уларда йоқтур; уларниң сөзлири өз бешиға янсун!«Пәйғәмбәрләр болса пәқәт бир шамалдин ибарәт болиду, халас» — ибраний тилида «роһ» вә «шамал» бир сөз билән ипадилиниду. Шубһисизки, «пәйғәмбәрләр» өзлирини «бизгә Худаниң Роһи толдурулған» дәйду, лекин Худа уларни пәқәт «шамалға толдурулған» дәйду.
14 Шуңа Пәрвәрдигар, самави қошунларниң Сәрдари болған Худа маңа мундақ дәйду: — Бу хәлиқ мошу сөзни қилғини үчүн, мана, Мән ағзиңға салған сөзлиримни от, бу хәлиқни отун қилимәнки, от уларни көйдүрүп ташлайду.Йәр. 1:9-10
15 — Мана, Мән жирақтин бир әлни елип келимән, и Исраил җәмәти, — дәйду Пәрвәрдигар, — У күчлүк бир әл, қедимий бир әл, тилини сән билмәйдиған вә гәплирини сән һеч чүшәнмәйдиған бир әл болиду; Қан. 28:49; Йәр. 1:15; 6:22 16 уларниң оқдени йоған ечилған бир гөрдур; уларниң һәммиси батур палванлардур. 17 Улар һосулиңни вә нениңни йәп кетиду, оғул-қизлириңни йәп кетиду, кала-қой падилириңни йәп кетиду, үзүм таллириңни вә әнҗур дәрәқлириңни йәп кетиду; улар сән таянған мустәһкәм шәһәрлириңни қилич билән вәйран қилиду.Лав. 26:16; Қан. 28:31,33
18 Һалбуки, — дәйду Пәрвәрдигар, — шу күнләрдиму силәрни пүтүнләй түгәштүрмәймән. Йәр. 4:27 19 Шу чағда хәлқиң: «Пәрвәрдигар Худайимиз немишкә мошу ишларниң һәммисини бешимизға чүшүргән?» — дәп сориса, әнди сән Йәрәмия уларға: «Силәр Мәндин йүз өрүп, өз зиминиңларда ят илаһларниң қуллуғида болғиниңлардәк, силәр өз вәтиниңлар болмиған бир зиминда ят болғанларниң қуллуғида болисиләр» — дегин.«ят болғанларниң қуллуғида болисиләр» — «ят болғанлар» бәлким икки бислиқ сөзләр болүп, һәм «ят бутлар» һәм «ят адәмләр»ниму көрситиду.  Йәр. 16:10
20 — Яқупниң җәмәтидә шуни җакалиғинки вә Йәһуда арисида шуни елан қилғинки, 21 «Буни аңлаңлар, и надан вә әқли йоқ, көзи туруп көрмәйдиған, қулиқи туруп аңлимайдиған бир хәлиқ: — Йәш. 6:9 22 Мәндин қорқмамсиләр? — дәйду Пәрвәрдигар, — Деңиз сүйи үчүн саһилни мәңгүлүк чәклимә қилип, «Бу йәрдин өтмә» дәп бекиткән Мениң алдимда тәвримәмсиләр? Мана, долқунлири өркәшлигини билән улар саһил үстидин һеч ғәлибә қилмайду; шавқунлиғини билән бу чәктин һәргиз һалқип өтәлмәйду.Аюп 38:10, 11; Зәб. 32:7-8; 103:9
23 Лекин бу хәлиқниң җаһил вә асийлиқ көңли бардур; улар йолдин чиқип өз бешимчилиқ қилип кәтти. 24 Улар көңлидә: «Өз вақтида ямғурларни, йәни авалқи һәм кейинки ямғурларни Бәргүчи, бизгә һосул пәслини бекитип аман-есән Сақлиғучи Пәрвәрдигар Худайимиздин әйминәйли» дегәнни һеч демәйду. «авалқи ямғур»...«кейинки ямғур»... — «авалқи ямғур» адәттә 11-айда йеғип, тупрақни юмшитиду, йәрни һайдап уруқ селишқа тәйярлиниду. «кейинки ямғур» болса Пәләстиндә 3- яки 4-айда яғиду, әтиязлиқ зираәтләрни пишириш рольини ойнайду. Бу ямғурлар болмиса һеч һосул болмайду. «бизгә һосул пәслини бекитип аман-есән сақлиғучи» — ибраний тилида «бизгә һосул пәслидики һәптиләрни сақлиғучи...».  Қан. 11:14 25 Силәрниң қәбиһликлириңлар мошу ишларни силәргә несип қилмиған; силәрниң гуналириңлар силәрдин бәрикәтни мәһрум қилған.
26 Чүнки хәлқим арисида рәзилләр бардур; улар пистирмида ятқан қилтақчилардәк пайлап жүриду; улар қапқан селип, адәмләрни тутувалиду. 27 Тутқан қушларға толған қәпәстәк, уларниң өйлири алдамчилиқтин еришкән маллар билән толған; улар шу йол билән бүйүк һәм бай болуп кәтти. 28 Улар сәмрип, пақирап кәтти; бәрһәқ, улар рәзил ишларни қилишқа маһир болуп кәтти; улар өз мәнпәәтини көзләп хәқләрниң дәвасини, житим-йесирләрниң дәвасини соримайду; намратларниң һоқуқини қоғдайдиған һөкүмни улар чиқармайду.«улар өз мәнпәәтини көзләп хәқләрниң дәвасини, житим-йесирләрниң дәвасини соримайду...» — башқа бир хил тәрҗимиси болса: «улар хәқләрниң дәвасини, һәтта житим-йесирләрниң дәвасини сориғини билән һәргиз уни адил соримайду».  Қан. 32:15; Йәш. 1:23; Зәк. 7:10
29 Бу ишлар түпәйлидин уларни җазалимай қоямдим?! — дәйду Пәрвәрдигар, — Мениң җеним мошундақ бир әлдин қисас алмай қоямду?«җазалимай қоямдим» — ибраний тилида «йоқлимамдим?!».  Йәр. 5:9; 9:9
 
30 Зиминда интайин қорқунучлуқ вә жиркиничлиқ бир иш садир қилинғанки — 31 Пәйғәмбәрләр ялған-сахта бешарәтләрни бәрмәктә; каһинлар болса өз һоқуқ даирисини кеңәйтип һөкүмранлиқ қилмақта; Мениң хәлқимму бу ишларни яқтуриду. Лекин буларниң ақивитидә қандақ қилисиләр? «каһинлар болса өз һоқуқ даирисини кеңәйтип һөкүмранлиқ қилмақта...» — башқа бир хил тәрҗимиси: «каһинларму уларниң вастиси билән (демәк, пәйғәмбәрләрниң ялған бешарәтлиридин пайдилинип) һөкүмранлиқ қилмақта». Лекин «Йәрәмия» дегән китапта бундақ ишлар йәнә тилға елинмайду, шуңа тәрҗимимиз бәлким тоғридур.  Йәр. 14:18; 23:25, 26; Әз. 13:6
 
 

5:2 «...бирла адәмни тапсаңлар, шунда мән бу шәһәрни кәчүримән! (1-айәт)... Гәрчә улар: «Пәрвәрдигарниң һаяти билән!» дәп қәсәм ичкән болсиму, улар ялғандин сөзләйду, деди» — кейин, Йәрәмия бир нәччә шундақ адил, садиқ адәмләр (мәсилән, Баруқ, Аһикам, Әбәд-Мәләк) билән тонушқан. Лекин Пәрвәрдигар униңға бу сөзләрни қилғанда у мошундақларни тапалмиған.

5:3 Йәш. 1:5; 9:12; Йәр. 2:30

5:6 «ормандин чиққан бир шир ..., баявандин чиққан бир бөрә ...; илпиз шәһәрләргә қарап пайлайду» — бу айәттики житқуч һайванлар көчмә мәнидә болуп дүшмәнләрни көрситиду, әлвәттә.

5:6 Йәр. 4:7

5:7 «Мән һәммә һаҗәтлиридин чиққан болсамму, лекин улар зинахорлуқ қилип, паһишиләрниң өйигә топ-топ болуп меңиватиду» — бу айәт бәлким роһий җәһәттики вапасизлиқни көрситиду. Худа Исраилни «Мениң аялим» дәп атайду (2:10, 3-бапни көрүң). 8-айәт җисманий җәһәттики зинахорлуқниму көрситиду.

5:8 Әз. 22:11

5:9 Йәр. 5:29; 9:9

5:10 «Униң үзүм чүнәклиридин өтүп, .... шахлирини қирип ташлаңлар, чүнки улар Пәрвәрдигарға тәвә әмәстур» — бу айәтниң башқа бир хил тәрҗимиси: «Униң сепиллириға ямишип чиқип вәйранчилиқ қилиңлар, лекин уларни пүтүнләй набут қиливәтмәңлар; истиһкамлирини елип ташлаңлар, чүнки улар Пәрвәрдигарға тәвә әмәстур».

5:10 Йәр. 4:27

5:11 Йәр. 3:20

5:13 «Пәйғәмбәрләр болса пәқәт бир шамалдин ибарәт болиду, халас» — ибраний тилида «роһ» вә «шамал» бир сөз билән ипадилиниду. Шубһисизки, «пәйғәмбәрләр» өзлирини «бизгә Худаниң Роһи толдурулған» дәйду, лекин Худа уларни пәқәт «шамалға толдурулған» дәйду.

5:14 Йәр. 1:9-10

5:15 Қан. 28:49; Йәр. 1:15; 6:22

5:17 Лав. 26:16; Қан. 28:31,33

5:18 Йәр. 4:27

5:19 «ят болғанларниң қуллуғида болисиләр» — «ят болғанлар» бәлким икки бислиқ сөзләр болүп, һәм «ят бутлар» һәм «ят адәмләр»ниму көрситиду.

5:19 Йәр. 16:10

5:21 Йәш. 6:9

5:22 Аюп 38:10, 11; Зәб. 32:7-8; 103:9

5:24 «авалқи ямғур»...«кейинки ямғур»... — «авалқи ямғур» адәттә 11-айда йеғип, тупрақни юмшитиду, йәрни һайдап уруқ селишқа тәйярлиниду. «кейинки ямғур» болса Пәләстиндә 3- яки 4-айда яғиду, әтиязлиқ зираәтләрни пишириш рольини ойнайду. Бу ямғурлар болмиса һеч һосул болмайду. «бизгә һосул пәслини бекитип аман-есән сақлиғучи» — ибраний тилида «бизгә һосул пәслидики һәптиләрни сақлиғучи...».

5:24 Қан. 11:14

5:28 «улар өз мәнпәәтини көзләп хәқләрниң дәвасини, житим-йесирләрниң дәвасини соримайду...» — башқа бир хил тәрҗимиси болса: «улар хәқләрниң дәвасини, һәтта житим-йесирләрниң дәвасини сориғини билән һәргиз уни адил соримайду».

5:28 Қан. 32:15; Йәш. 1:23; Зәк. 7:10

5:29 «җазалимай қоямдим» — ибраний тилида «йоқлимамдим?!».

5:29 Йәр. 5:9; 9:9

5:31 «каһинлар болса өз һоқуқ даирисини кеңәйтип һөкүмранлиқ қилмақта...» — башқа бир хил тәрҗимиси: «каһинларму уларниң вастиси билән (демәк, пәйғәмбәрләрниң ялған бешарәтлиридин пайдилинип) һөкүмранлиқ қилмақта». Лекин «Йәрәмия» дегән китапта бундақ ишлар йәнә тилға елинмайду, шуңа тәрҗимимиз бәлким тоғридур.

5:31 Йәр. 14:18; 23:25, 26; Әз. 13:6