Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Rosullarning paaliyǝtliri 16

Timotiyning Pawlus wǝ Silasⱪa ⱪoxuluxi

1 Andin u Dǝrbǝ wǝ Listra xǝⱨǝrlirigimu bardi. Mana, xu yǝrdǝ etiⱪadqi Yǝⱨudiy bir ayalning oƣli, Timotiy isimlik bir muhlis bar idi. Uning atisi bolsa grek idi.□ 2 Listra wǝ Konya xǝⱨǝrliridiki ⱪerindaxlarning ⱨǝmmisi uning toƣruluⱪ yahxi guwaⱨliⱪ berǝtti. 3 Pawlus uni ɵzi bilǝn billǝ elip mangmaⱪqi boldi. Biraⱪ bu yǝrdiki Yǝⱨudiylarning ⱨǝmmisi Timotiyning atisining grek ikǝnlikini bilgǝqkǝ, Pawlus uni elip hǝtnǝ ⱪildurdi.□ ■ 4 Ular xǝⱨǝr-yezilardin ɵtkǝq, Yerusalemdiki rosullar bilǝn aⱪsaⱪallar yat ǝllǝrgǝ bekitkǝn bǝlgilimilǝrni ularning riayǝ ⱪilixi üqün tapxurdi.■ 5 Xundaⱪ ⱪilip, jamaǝtlǝr etiⱪadta küqǝytilip, sanlirimu kündin-küngǝ kɵpǝydi.

Makedoniyǝlikning qaⱪiriⱪi

6 Muⱪǝddǝs Roⱨ ularning Asiya ɵlkisidǝ sɵz-kalamni jakarlixiƣa yol ⱪoymiƣan bolup, Pawluslar ǝmdi Frigiyǝ wǝ Galatiya rayonliridin ɵtüp,□ 7 Misiyǝ rayoniƣa kǝlgǝndin keyin, Bitiniyǝ ɵlkisigǝ kirmǝkqi boldi. Biraⱪ Əysaning Roⱨi ularƣa bundaⱪ ⱪilixiⱪimu yol ⱪoymidi.□ 8 Xuning bilǝn ular Misiyǝdin ɵtüp, dengiz boyidiki Troas xǝⱨirigǝ qüxti.■ 9 Xu küni kǝqtǝ, Pawlusⱪa bir ƣayibanǝ kɵrünüx kɵrünüp, Makedoniyǝlik bir kixi uning aldida ɵrǝ turup:

— Dengizdin ɵtüp, Makedoniyǝgǝ kelip, bizgǝ yardǝm bǝrgǝysǝn! — dǝp ɵtündi.□

10 U bu kɵrünüxni kɵrgǝndin keyin, Rǝb bizni jǝzmǝn u kixilǝrning ⱪexiƣa berip, ularƣa hux hǝwǝr jakarlaxⱪa qaⱪirƣan, degǝn hulasigǝ kelip, dǝrⱨal Makedoniyǝgǝ berixⱪa tǝyyarlanduⱪ.□

Lidyaning etiⱪad ⱪilixi

11 Biz kemigǝ qiⱪip, Troastin yolƣa qiⱪip, Samodrak ariliƣa ⱪarap yol alduⱪ wǝ ǝtisi Makedoniyǝdiki Neapolis xǝⱨirigǝ yetip barduⱪ. 12 U yǝrdin Makedoniyǝning xu rayonidiki Filippi degǝn muⱨim xǝⱨirigǝ ɵttuⱪ. Bumu Rimdiki bir mustǝmlikǝ xǝⱨǝr idi. Biz bu yǝrdǝ birnǝqqǝ kün turduⱪ. □ 13 Xabat küni, xǝⱨǝr dǝrwazisidin qiⱪip dǝrya saⱨiligǝ barduⱪ; qünki biz u yǝrdǝ dua-tilawǝt ⱪilidiƣan bir jay bar dǝp oyliduⱪ; dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ boldi. Biz olturup, u yǝrgǝ yiƣilƣan ayallarƣa sɵzlǝxkǝ baxliduⱪ. □ 14 Ularning iqidǝ sɵsün rǝht sodisi ⱪilidiƣan, Tiyatira xǝⱨirilik, Hudadin ⱪorⱪidiƣan Lidya isimlik bir ayal bar idi. Rǝb uning ⱪǝlbini Pawlusning eytⱪanlirini ⱪobul ⱪilixⱪa aqti. □ 15 U ailisidikilǝr bilǝn qɵmüldürülgǝn bolup bizdin ɵtünüp:

— Əgǝr silǝr meni ⱨǝⱪiⱪǝtǝn Rǝbgǝ etiⱪad ⱪilƣuqi dǝp bilsǝnglǝr, mening ɵyümgǝ berip turunglar! — dǝp qing turup bizni maⱪullatti.■

Pawlus bilǝn Silasning zindanƣa taxlinixi

16 Bir küni biz xu dua ⱪilidiƣan jayƣa ketip barƣinimizda, bir dedǝk bizgǝ yoluⱪti; bu ⱪizƣa pal salƣuqi bir jin qaplixiwalƣanidi; dedǝk hojayinliriƣa pal selix yoli bilǝn nurƣun payda tepip bǝrgǝnidi. □ ■ 17 U yol boyi Pawlus wǝ bizgǝ ǝgixip:

— Bu kixilǝr Ⱨǝmmidin aliy Hudaning ⱪulliri, ular silǝrgǝ nijatliⱪ bir yolini jakarlaydu! — dǝp warⱪirap mangdi.□

18 U uda kɵp künlǝr xundaⱪ warⱪiridi. Bu ix Pawlusning ⱪǝlbini azablap, u ⱪizƣa burulup, jinƣa:

— Əysa Mǝsiⱨning nami bilǝn buyruymǝnki, uningdin qiⱪ! — deyixigila, jin xuan qiⱪip kǝtti.□ ■

19 Dedǝkning hojayinliri uningƣa baƣliƣan pul tepix ümidining yoⱪⱪa qiⱪⱪanliⱪini kɵrüp, Pawlus bilǝn Silasⱪa ⱪol selip, ularni bazar mǝydaniƣa sɵrǝp, ⱨɵkümdarlarning aldiƣa elip bardi. ■ 20 Ular ikkiylǝnni soraⱪqi ǝmǝldarlarning aldiƣa qiⱪirip:

— Bu adǝmlǝr Yǝⱨudiylar bolup, xǝⱨirimizni ⱪalaymiⱪanlaxturuwǝtmǝktǝ. ■ 21 Biz bolsaⱪ rimliⱪlarmiz, ular ⱪanunimizƣa hilap bolƣan wǝ ⱪobul ⱪilixⱪa yaki yürgüzüxkǝ bolmaydiƣan ⱪaidǝ-yosunlarni tǝrƣib ⱪiliwatidu! — dǝp xikayǝt ⱪildi.

22 Toplanƣan halayiⱪmu ularƣa ⱨujum ⱪilixⱪa ⱪozƣaldi; soraⱪqi ǝmǝldarlar ularning kiyimlirini yirtip yalingaqlap, kaltǝk bilǝn dumbilaxⱪa ǝmr qüxürdi. ■ 23 Ikkiylǝnni kaltǝk bilǝn kɵp dumbiliƣandin keyin, ularni zindanƣa taxlidi wǝ xundaⱪla gundipayni ⱪattiⱪ kɵzitixkǝ buyrudi. 24 U buyruⱪni tapxuruwelix bilǝn ularni zindanning iqkiridiki kamerƣa solap, putliriƣa ixkǝl saldi.

25 Tün yerimda, Pawlus bilǝn Silas dua ⱪilip, Hudaƣa mǝdⱨiyǝ küylirini eytiwatatti. Baxⱪa mǝⱨbuslar bolsa ⱪulaⱪ selip anglawatatti. ■ 26 Tuyuⱪsiz ⱪattiⱪ yǝr tǝwrǝx yüz bǝrdi; zindanning ullirimu tǝwrinip kǝtti wǝ zindanning ⱨǝmmǝ ixikliri xuan eqilip, ⱨǝrbir mǝⱨbusning kixǝnlirimu qüxüp kǝtti. ■ 27 Gundipay uyⱪudin oyƣinip, zindanning ixiklirining oquⱪ turƣanliⱪini kɵrüp, mǝⱨbuslar ⱪeqip ketiptu dǝp oylap, ⱪiliqini suƣurup elip, ɵzini ɵltürüwalmaⱪqi boldi.□

28 Lekin Pawlus ⱪattiⱪ awazda:

— Ɵzünggǝ zǝrǝr yǝtküzmǝ, ⱨǝmmimiz bar! — dǝp warⱪiridi.

29 Gundipay: Qiraƣlarni kǝltürünglar dǝp towlap iqkirigǝ etilip kirip, titrigǝn ⱨalda Pawlus bilǝn Silasning ayiƣiƣa yiⱪildi. 30 Andin ularni taxⱪiriƣa elip qiⱪip:

— Ⱪutⱪuzuluxum üqün nemǝ ⱪilixim kerǝk? — dǝp soridi.■

31 Rǝb Əysaƣa etiⱪad ⱪilƣin, wǝ xundaⱪ ⱪilsang, ɵzüng ⱨǝm ailǝngdikilǝrmu ⱪutⱪuzulidu! — dedi ular.□ ■

32 Xuning bilǝn, ikkiylǝn uningƣa wǝ uning barliⱪ ailisidikilǝrgǝ Rǝbning sɵz-kalamini yǝtküzdi. 33 Keqǝ xu saǝtning ɵzidila gundipay ularni baxlap qiⱪip, yarilirini yuyup tazilidi; andin u dǝrⱨal ailisidikilǝr bilǝn qɵmüldürüxni ⱪobul ⱪildi; 34 ikkiylǝnni ɵz ɵyigǝ baxlap kelip, ularning aldiƣa dastihan saldi. U pütkül ailisidikilǝr bilǝn Hudaƣa etiⱪad ⱪilƣanliⱪtin zor xadlandi.■

35 Ətisi ǝtigǝndǝ, soraⱪqi ǝmǝldarlar yasawullarni zindanƣa ǝwǝtip:

— U ikkiylǝnni ⱪoyuwetinglar! — dǝp buyrudi.

36 Gundipay Pawlusⱪa bu sɵzni yǝtküzüp:

— Soraⱪqi ǝmǝldarlar ikkinglarni ⱪoyuwetix yarliⱪini qüxürdi. Silǝr ǝmdi zindandin qiⱪip, tinq-aman yolunglarƣa qiⱪinglar, — dedi.

37 Biraⱪ Pawlus yasawullarƣa:

— Biz Rim puⱪraliri bolsaⱪmu, ǝmǝldarlar bizni soraⱪ ⱪilmayla halayiⱪning aldida kaltǝk bilǝn dumbalap, zindanƣa taxlidi. Əmdi ular ⱨazir bizni yoxurunqǝ ⱪoƣlimaⱪqimu? Yaⱪ, bundaⱪ ⱪilsa bolmaydu! Əmǝldarlar ɵzliri kelip bizni qiⱪarsun! — dedi.□

38 Yasawullar bu sɵzlǝrni soraⱪqi ǝmǝldarlarƣa yǝtküzdi. Ular ikkiylǝnning Rim puⱪrasi ikǝnlikini anglap ⱪorⱪup kǝtti; 39 ularning kɵnglini elixⱪa zindanƣa berip, ularni zindandin elip qiⱪⱪandin keyin, xǝⱨǝrdin qiⱪip ketixni ⱪayta-ⱪayta ɵtündi.■

40 Ikkiylǝn zindandin qiⱪixi bilǝn Lidyaning ɵyigǝ bardi; andin u yǝrdǝ ⱪerindaxliri bilǝn kɵrüxüp, ularni riƣbǝtlǝndürgǝndin keyin, yolƣa qiⱪip kǝtti.

□16:1 «Mana, xu yǝrdǝ etiⱪadqi Yǝⱨudiy bir ayalning oƣli, Timotiy isimlik bir muhlis bar idi» — keyinki ayǝtlǝrgǝ ⱪariƣanda, «xu yǝr» Listra idi.

□16:3 «bu yǝrdiki Yǝⱨudiylarning ⱨǝmmisi Timotiyning atisining grek ikǝnlikini bilgǝqkǝ, Pawlus uni elip hǝtnǝ ⱪildurdi» — Pawlusning Timotiyni hǝtnǝ ⱪilixi etiⱪadini bildürüx üqün ǝmǝs, bǝlki u uning bilǝn Hudaning hizmitidǝ bolƣanda Yǝⱨudiylarning uni ⱪobul ⱪilmasliⱪining aldini elix üqün idi.

■16:3 1Kor. 9:20; Gal. 2:3.

■16:4 Ros. 15:20.

□16:6 «Muⱪǝddǝs Roⱨ ularning Asiya ɵlkisidǝ sɵz-kalamni jakarlixiƣa yol ⱪoymiƣan bolup, Pawluslar ǝmdi Frigiyǝ wǝ Galatiya rayonliridin ɵtüp...» — Frigiyǝ wǝ Galatiya rayonliri Asiyaning bir ⱪismi idi — Pawlus xu yǝrdin ɵtkini bilǝn Hudaning sɵzini jakarlax üqün u yǝrdǝ tohtimidi.

□16:7 «Misiyǝ rayoniƣa kǝlgǝndin keyin, Bitiniyǝ ɵlkisigǝ kirmǝkqi boldi. Biraⱪ Əysaning Roⱨi ularƣa bundaⱪ ⱪilixiⱪimu yol ⱪoymidi» — ⱪiziⱪ bir yeri xuki, keyinrǝk rosul Petrus dǝl muxu rayonlarning bǝzi yǝrlik kixiliri bilǝn yeⱪin munasiwǝttǝ boldi (2Pet.» 1:1ni kɵrüng). Xunga mumkinqikliki barki, Pawluslar muxu yǝrlǝrdin ɵtüp kǝtkǝn waⱪitlarda, Petrus xu yǝrdǝ idi yaki pat arida xu yǝrlǝrgǝ kǝlmǝkqi idi. Pawlusmu keyin Galatiya degǝn rayonƣa berip, hux hǝwǝrni tarⱪitip, bir jamaǝt bǝrpa ⱪilindi (18:23 wǝ «Gal.» 4:13ni kɵrüng).

■16:8 2Kor. 2:12.

□16:9 «Dengizdin ɵtüp, Makedoniyǝgǝ kelip, bizgǝ yardǝm bǝrgǝysǝn!» — Makedoniyǝ Rim imperiyǝsidiki Gretsiyǝgǝ jaylaxⱪan «Makedoniyǝ ɵlkisi» idi.

□16:10 «U bu kɵrünüxni kɵrgǝndin keyin, Rǝb bizni jǝzmǝn u kixilǝrning ⱪexiƣa berip, ularƣa hux hǝwǝr jakarlaxⱪa qaⱪirƣan, degǝn hulasigǝ kelip, dǝrⱨal Makedoniyǝgǝ berixⱪa tǝyyarlanduⱪ» — muxu ayǝttin baxlap «biz» dǝp bayan ⱪilixning sǝwǝbi — muxu kitabning muǝllipi Luⱪa muxu yǝrdǝ Pawluslarƣa ⱪoxulƣanliⱪini kɵrsitidu.

□16:12 «U yǝrdin Makedoniyǝning xu rayonidiki Filippi degǝn muⱨim xǝⱨirigǝ ɵttuⱪ. Bumu Rimdiki bir mustǝmlikǝ xǝⱨǝr idi» — Filippi dengiz boyiki Neapolistin 16 kilometr yiraⱪliⱪta idi. «Rimdiki mustǝmlikǝ» — biwasitǝ Rim ⱨɵkümiti ɵzi baxⱪurƣan, aⱨalisi «Rim graȥdanliⱪ» ⱨoⱪuⱪ-imtiyazliriƣa igǝ idi.

□16:13 «Xabat küni, xǝⱨǝr dǝrwazisidin qiⱪip dǝrya saⱨiligǝ barduⱪ; qünki biz u yǝrdǝ dua-tilawǝt ⱪilidiƣan bir jay bar dǝp oyliduⱪ» — ǝⱨwalƣa ⱪariƣanda Filippi xǝⱨiridǝ Yǝⱨudiylarning birmu sinagogi yoⱪ idi («sinagog»ning asasi üqün az degǝndǝ on Yǝⱨudiy ǝrkǝk kixi bir-birigǝ ⱪoxuluxi kerǝk). Undaⱪ ǝⱨwal astida bu ayallar (bǝlkim Yǝⱨudiy ⱨǝm Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr, yǝni «Hudaning ⱪorⱪⱪanlar») ⱨǝr xabat küni Tǝwrattin elinƣan sɵzlǝr bilǝn dua-tilawǝt ⱪilixⱪa yiƣilatti.

□16:14 «Ularning iqidǝ sɵsün rǝht Sodisi ⱪilidiƣan, Tiyatira xǝⱨirilik, Hudadin ⱪorⱪidiƣan Lidya isimlik bir ayal bar idi» — «Hudadin ⱪorⱪidiƣan» degǝn turaⱪliⱪ ibarǝ, Lidyaning Yǝⱨudiy ǝmǝs, ǝmma Tǝwrat etiⱪadida bolƣanliⱪini kɵrsitidu.

■16:15 Yar. 19:3; 33:11; Ⱨak. 19:21; Luⱪa 24:29; Ibr. 13:2.

□16:16 «bu ⱪizƣa pal salƣuqi bir jin qaplixiwalƣanidi» — «pal salƣuqi bir jin» grek tilida «piton roⱨi». «Piton» yoƣan yilan bolup, greklarning riwayǝtliri boyiqǝ u Dǝlfi xǝⱨiridiki buthanida turup, palqiliⱪ sirlirini baxⱪuratti.

■16:16 1Sam. 28:7; Ros. 19:24.

□16:17 «... ular silǝrgǝ nijatliⱪ bir yolini jakarlaydu!» — yaki «... ular silǝrgǝ nijatliⱪ yolini jakarlaydu!».

□16:18 «Bu ix Pawlusning ⱪǝlbini azablap,...» — grek tilida «ⱪǝlbini azablax» degǝn sɵz ⱨǝm dǝrd, bizarliⱪ wǝ hapiqiliⱪni (degǝn mǝnilǝrni) ɵz iqigǝ alidu. «jin xuan qiⱪip kǝtti» — yaki «jin xu saǝt iqidǝ qiⱪip kǝtti».

■16:18 Mar. 16:17.

■16:19 2Kor. 6:5.

■16:20 1Pad. 18:17; Ros. 17:6.

■16:22 2Kor. 11:25; 1Tes. 2:2.

■16:25 Ros. 4:31.

■16:26 Ros. 5:19; 12:7.

□16:27 «Gundipay uyⱪudin oyƣinip, ... mǝⱨbuslar ⱪeqip ketiptu dǝp oylap, ⱪiliqini suƣurup elip, ɵzini ɵltürüwalmaⱪqi boldi» — Rim imperiyǝsining ⱪanuni boyiqǝ mǝⱨbuslarni ⱪaqurup ⱪoyƣan ǝskǝrlǝr yaki gundipaylar ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilinatti.

■16:30 Luⱪa 3:10; Ros. 2:37; 9:6.

□16:31 «Rǝb Əysaƣa etiⱪad ⱪilƣin, wǝ xundaⱪ ⱪilsang, ɵzüng ⱨǝm ailǝngdikilǝrmu ⱪutⱪuzulidu!» — gundipayning «Ⱪutⱪuzuluxum üqün nemǝ ⱪilixim kerǝk?» degǝn soalni ⱪoyuxida, u bǝlkim «ⱪutⱪuzulux»ning nemǝ ikǝnlikini anqǝ qüxǝnigǝn boluxi mumkin. Uning kɵzdǝ tutⱪini roⱨiy jǝⱨǝttin ǝmǝs, bǝlki ɵz wǝ ailisidikilǝrning ɵlüm jazasidin ⱪutuluxi idi.

■16:31 Yⱨ. 3:16,36; 6:47; 1Yuⱨa. 5:10.

■16:34 Luⱪa 5:29; 19:6.

□16:37 «Biz Rim puⱪraliri bolsaⱪmu, ǝmǝldarlar bizni soraⱪ ⱪilmayla halayiⱪning aldida kaltǝk bilǝn dumbalap, zindanƣa taxlidi» — rimliⱪ puⱪralarƣa undaⱪ muamilǝ ⱪilixning ⱨǝrbir basⱪuqi Rim ⱪanuniƣa hilap idi.

■16:39 Mat. 8:34.