13
Худани хуш қилиш
Араңларда қериндашлиқ меһир-муһәббәт тохтимисун.Рим. 12:10; Әф. 4:3; 1Пет. 1:22; 2:17; 4:8. Натонуш кишиләргә меһмандост болушни унтумаңлар. Чүнки бәзиләр шу йол билән билмәстин пәриштиләрни меһман қилған.Яр. 18:1; 19:1; Рим. 12:13; 1Пет. 4:9. Зинданға ташланғанларни улар билән биллә зинданда зәнҗирләнгәндәк яд етиңлар. Хорланғанларни өзүңларму тәндә туруватқан бәндә сүпитидә яд етип туруңлар.«Зинданға ташланғанларни улар билән биллә зинданда зәнҗирләнгәндәк яд етиңлар» — «зинданға ташланғанлар» вә «хорланғанлар» етиқати үчүн зиянкәшликкә учриғанларни көрситиду. «хорланғанларни өзүңларму тәндә туруватқан бәндә сүпитидә яд етип туруңлар» — бу җекиләшниң мәнаси бәлким: (1) өзлириңлар аҗизлиққа вә җисманий азапларға дуч кәлгәнлигиңлар түпәйлидин мошуларни яд етип туруңлар; (2) яки Әйса Мәсиһниң тени болған җамаәт әзаси сүпитидә, һесдашлиқ вә дәрддашлиқ көрситиңлар» дегәнни билдүриду.  Мат. 25:36.
Һәммә адәм никаһқа һөрмәт қилсун, әр-хотунларниң ятидиған йери дағсиз болсун; чүнки Худа бузуқчилиқ қилғучилар вә зина қилғучилардин һесап алиду.«әр-хотунларниң ятидиған йери дағсиз болсун» — башқа бир хил тәрҗимиси болуши мүмкин: «никаһ һәрдайим һөрмәтлик иш, әр-хотунлуқ орун дағсиздур» — бу тәрҗимә тоғра болса, асасий мәнаси әр-хотунлуқ, шундақла әр-хотунлуқ арисидики муһәббәтлик җинсий мунасивәт Худа алдида яхши иштур. Меңиш-турушуңлар пулпәрәсликтин халий болсун, бариға қанаәт қилиңлар. Чүнки Худа мундақ дегән:
«Сәндин әсла айрилмаймән,
Сени әсла ташлимаймән».«Сәндин әсла айрилмаймән, сени әсла ташлимаймән» — Тәврат, «Қан.» 31:6-8.  Яр. 28:15; Мис. 23:8; Қан. 16:19; 31:6, 8; Йә. 1:5; 1Тар. 28:20; Пәнд. 15:16; Фил. 4:11; 1Тим. 6:6, 8.
 
Шуңа, жүрәклик билән ейталаймизки,
«Пәрвәрдигар мениң Ярдәмчимдур, һеч қорқмаймән,
Кишиләр мени немә қилалисун?»«Пәрвәрдигар мениң Ярдәмчимдур, һеч қорқмаймән, кишиләр мени немә қилалисун?» — «Зәб.» 26:1, 117:-7.  Зәб. 53:6; 55:5; 117:6-7
 
Силәргә Худаниң сөз-каламини йәткүзгән, силәрниң йетәкчилириңларни есиңларда тутуңлар. Уларниң меңиш-турушиниң мевә-нәтиҗисигә көңүл қоюп қарап, уларниң етиқатини үлгә қилиңлар: —Ибр. 13:17.
Әйса Мәсиһ түнүгүн, бүгүн вә әбәдил-әбәткичә өзгәрмәйду!«Әйса Мәсиһ түнүгүн, бүгүн вә әбәдил-әбәткичә өзгәрмәйду!» — муәллип, бу һәқиқәтни дәл шу йетәкчи қериндашларниң етиқатиниң җәвһиридур, демәкчи болуши мүмкин. Шуниң үчүн, һәр хил ғәйрий тәлимләр билән езиқтурулуп кәтмәңлар; чүнки инсанниң қәлби қурбанлиққа хас йемәкликләр билән әмәс, бәлки Худаниң меһри-шәпқити билән қувәтләндүрүлгини әвзәл. Чүнки бундақ йемәкликләргә берилип келиватқанлар улардин һеч қандақ пайда көргән әмәс.Йәр. 29:8; Мат. 24:4; Юһ. 6:27; Рим. 14:17; 16:17; Әф. 4:14; 5:6; Кол. 2:16; 2Тес. 2:2; 2Тим. 4:3; 1Юһа. 4:1.
10 Бизләрниң шундақ бир қурбангаһимиз барки, ибадәт чедирида хизмәттә болғанларниң униңдин йейиш һоқуқи йоқтур. «Бизләрниң шундақ бир қурбангаһимиз барки, ибадәт чедирида хизмәттә болғанларниң униңдин йейиш һоқуқи йоқтур» — бу «қурбангаһ» Әйса Мәсиһ инсанларниң гунайи үчүн миқлинип өлтүрүлгән крестни көрситиду. Мошу «қурбангаһдин йейиш» болса униң қурбанлиғидин чиққан, мәңгүлүк һаяттики һәртүрлүк роһий мевиләрдин бәһримән болуштин ибарәт болиду. 11 Чүнки гуна тиләш сүпитидә союлған, қени баш каһин тәрипидин әң муқәддәс җайға елип кирилгән қурбанлиқ һайванларниң тени болса қараргаһниң сиртиға елип чиқилип көйдүрүләтти. «Чүнки гуна тиләш сүпитидә союлған, қени баш каһин тәрипидин әң муқәддәс җайға елип кирилгән қурбанлиқ һайванларниң тени болса қараргаһниң сиртиға елип чиқилип көйдүрүләтти» — «Лав.» 16:27ни көрүң.  Мис. 29:14; Лав. 4:21; 6:30; 16:27; Чөл. 19:3. 12 Шуңа Әйсаму Өз қени билән хәлиқни паклап Худаға аташ үчүн, шәһәр дәрвазисиниң сиртида азап чекип өлди. «Шуңа Әйсаму Өз қени билән хәлиқни паклап Худаға аташ үчүн, шәһәр дәрвазисиниң сиртида азап чекип өлди» — демисәкму, Әйса Мәсиһ өлидиған җай (Голгота) Йерусалимниң сепилиниң сиртида еди. Мәсиһниң бу «сиртқа чиқирилип өлтүрүлүши» кейинки әгәшкәнләргә символ болған болуп, Худаниң хәлқи Мәсиһниң һәмраһлиғидин бәһримән болуши үчүн «шәһәрниң сиртида», йәни өз жути тәрипидин чәткә қеқилишиға тәйяр туруши керәклигини көрситиду. Мәсиһкә әгәшкән Йәһудий хәлиқ үчүн техиму шундақ еди. 13-айәттики изаһатларни көрүң.  Юһ. 19:17,18. 13 Шундақ екән, бизму қараргаһниң сиртиға чиқип, Униң йениға берип, Униңға қаритилған һақарәткә ортақ бәрдашлиқ берәйли. «Шундақ екән, бизму қараргаһниң сиртиға чиқип, Униң йениға берип...» — «қараргаһниң сиртиға чиқиш» Мәсиһкә әгәшкән Йәһудий хәлқигә нисбәтән ибадәтханидики қурбанлиқлардин, шундақла уларға бағлиқ әқидилиридин ваз кечиш бәкму һақарәтлик иш еди. Худди Әйса Мәсиһ Йерусалим шәһәр дәрвазисиниң сиртида миқланғанда һақарәткә қаримиғанға охшаш, хәтни оқуватқан Йәһудий китапханларму кона әқидилиридин ваз кечишкә вә униң түпәйлидин учрайдиған һақарәткә қаримай, Әйса Мәсиһкә йүзлиниши керәк еди. «... Униң йениға берип, Униңға қаритилған һақарәткә ортақ бәрдашлиқ берәйли» — Әйса Мәсиһгә қаритилған қаршилиқ һәм һақарәтләр бүгүнгә қәдәр Униңға вә Униңға тәвә болғанларға қаритилип кәлмәктә. Қараңғулуқ бәрибир нурға қарши туриду, шуңа Худаниң хәлқи һаман бир тәрәптин болмиса башқа бир тәрәптин зиянкәшликкә учрайду. 14 Чүнки йәр йүзидә мәңгү мәвҗут туридиған шәһиримиз йоқ, бәлки кәлгүсидики шәһәргә интилмәктимиз. Фил. 3:20. 15 Шуңа, Мәсиһ арқилиқ Худаға қурбанлиқ сүпитидә мәдһийилиримизни тохтавсиз атайли, йәни өз ләвлиримизниң мевиси сүпитидә Униң намини етирап қилайли. «...өз ләвлиримизниң мевиси сүпитидә Униң намини етирап қилайли» — «униң нами» мошу йәрдә Мәсиһниң намини көрситиду.  Һош. 14:3. 16 Әнди хәйр-сахавәт қилишни вә бариңлардин ортақ тәқсимләшни унтумаңлар. Чүнки Худа бундақ қурбанлиқлардин хурсән болиду.Фил. 4:18.
17 Йетәкчилириңларға итаәт қилип, уларға бойсунуңлар. Чүнки улар өз хизмитидин Худаға һесап беридиғанлар болуп, һемишә җениңлардин хәвәр елишқа ойғақ туриду. Уларниң бу иши қайғу-әләм билән әмәс (чүнки ундақ болса силәргә һеч пайда йәткүзүлмәйду) бәлки хошал-хурамлиқ билән елип берилсун.«уларниң бу иши қайғу-әләм билән әмәс ... бәлки хошал-хурамлиқ билән елип берилсун» — «уларниң бу иши»: (1) йетәкчиләрниң хәвәр елиш хизмити, яки: (2) Худаға һесап тапшуруш, яки: (3) бу иккисини көрситиду. Бизниңчә у һесап тапшурушини көрситиду.  Әз. 3:18; 33:8; Фил. 2:29; 1Тес. 5:12; 1Тим. 5:17.
18 Биз үчүн дуа қилип туруңлар; чүнки виҗданимизниң пак екәнлигигә, һәр бир ишларда тоғра йолда меңишни халайдиғанлиғимизға қайил қилиндуқ. 19 Йениңларға патрақ қайтип беришим үчүн, дуа қилишиңларни алаһидә өтүнимән.«Йениңларға патрақ қайтип беришим үчүн, дуа қилишиңларни алаһидә өтүнимән» — «мениң қайтип беришим үчүн» дегәнлик бәлким муәллипниң түрмидин азат қилинишини көрситиду.
 
Дуа
20 Әнди мәңгүлүк әһдиниң қени билән қой падисиниң катта падичиси болған Рәббимиз Әйсани өлүмдин тирилдүргүчи, хатирҗәмликниң Егиси болған Худа «мәңгүлүк әһдиниң қени билән қой падисиниң катта падичиси болған Рәббимиз Әйсани өлүмдин тирилдүргүчи» — «мәңгүлүл әһдә» тоғрилиқ «қошумчә сөз»имиздә азрақ тохтилимиз.
«Хатирҗәмликниң Егиси болған Худа» грек тилида: «хатирҗәмликниң Худаси» — демәк, хатирҗәмлик бәргүчи һәм Өзи һәрдайим хатирҗәмликтә турғучи Худадур.
  Йәш. 40:11; Әз. 34:23; Юһ. 10:11; 1Пет. 5:4. 21 Әйса Мәсиһ арқилиқ силәргә Өзини хурсән қилидиған ишларни қилдуруп, силәрни һәр бир яхши әмәлдә такамуллашуруруп ирадисиниң иҗрачилири қилғай! Мәсиһкә әбәдил-әбәткичә шан-шәрәп болғай! Амин! «(Худа) ... Әйса Мәсиһ арқилиқ силәргә Өзини хурсән қилидиған ишларни қилдуруп, силәрни һәр бир яхши әмәлдә такамуллашуруруп ирадисиниң иҗрачилири қилғай!» — «такамуллаштуруш»ниң башқа тәрҗимиси: «әтраплиқ тәминләш».  2Кор. 3:5; Фил. 2:13.
 
Ахирқи сөз
22 Силәрдин өтүнимәнки, и қериндашлирим, бу несиһәт сөзүмгә еғир көрмәй қулақ салғайсиләр; силәргә мошунчиликла сөзләрни яздим, халас.
23 Қериндишимиз Тимотийниң зиндандин қоюп берилгәнлигидин хәвәрдар болғайсиләр. Йеқинда йенимға келип қалса, мән силәрни йоқлап барғинимда у мән билән биллә бариду.
24 Барлиқ йетәкчилириңлар вә барлиқ муқәддәс бәндиләргә салам ейтқайсиләр. Италийәдин кәлгәнләр силәргә салам йоллиди. 25 Меһри-шәпқәт һәммиңларға яр болғай! Амин!

13:1 Рим. 12:10; Әф. 4:3; 1Пет. 1:22; 2:17; 4:8.

13:2 Яр. 18:1; 19:1; Рим. 12:13; 1Пет. 4:9.

13:3 «Зинданға ташланғанларни улар билән биллә зинданда зәнҗирләнгәндәк яд етиңлар» — «зинданға ташланғанлар» вә «хорланғанлар» етиқати үчүн зиянкәшликкә учриғанларни көрситиду. «хорланғанларни өзүңларму тәндә туруватқан бәндә сүпитидә яд етип туруңлар» — бу җекиләшниң мәнаси бәлким: (1) өзлириңлар аҗизлиққа вә җисманий азапларға дуч кәлгәнлигиңлар түпәйлидин мошуларни яд етип туруңлар; (2) яки Әйса Мәсиһниң тени болған җамаәт әзаси сүпитидә, һесдашлиқ вә дәрддашлиқ көрситиңлар» дегәнни билдүриду.

13:3 Мат. 25:36.

13:4 «әр-хотунларниң ятидиған йери дағсиз болсун» — башқа бир хил тәрҗимиси болуши мүмкин: «никаһ һәрдайим һөрмәтлик иш, әр-хотунлуқ орун дағсиздур» — бу тәрҗимә тоғра болса, асасий мәнаси әр-хотунлуқ, шундақла әр-хотунлуқ арисидики муһәббәтлик җинсий мунасивәт Худа алдида яхши иштур.

13:5 «Сәндин әсла айрилмаймән, сени әсла ташлимаймән» — Тәврат, «Қан.» 31:6-8.

13:5 Яр. 28:15; Мис. 23:8; Қан. 16:19; 31:6, 8; Йә. 1:5; 1Тар. 28:20; Пәнд. 15:16; Фил. 4:11; 1Тим. 6:6, 8.

13:6 «Пәрвәрдигар мениң Ярдәмчимдур, һеч қорқмаймән, кишиләр мени немә қилалисун?» — «Зәб.» 26:1, 117:-7.

13:6 Зәб. 53:6; 55:5; 117:6-7

13:7 Ибр. 13:17.

13:8 «Әйса Мәсиһ түнүгүн, бүгүн вә әбәдил-әбәткичә өзгәрмәйду!» — муәллип, бу һәқиқәтни дәл шу йетәкчи қериндашларниң етиқатиниң җәвһиридур, демәкчи болуши мүмкин.

13:9 Йәр. 29:8; Мат. 24:4; Юһ. 6:27; Рим. 14:17; 16:17; Әф. 4:14; 5:6; Кол. 2:16; 2Тес. 2:2; 2Тим. 4:3; 1Юһа. 4:1.

13:10 «Бизләрниң шундақ бир қурбангаһимиз барки, ибадәт чедирида хизмәттә болғанларниң униңдин йейиш һоқуқи йоқтур» — бу «қурбангаһ» Әйса Мәсиһ инсанларниң гунайи үчүн миқлинип өлтүрүлгән крестни көрситиду. Мошу «қурбангаһдин йейиш» болса униң қурбанлиғидин чиққан, мәңгүлүк һаяттики һәртүрлүк роһий мевиләрдин бәһримән болуштин ибарәт болиду.

13:11 «Чүнки гуна тиләш сүпитидә союлған, қени баш каһин тәрипидин әң муқәддәс җайға елип кирилгән қурбанлиқ һайванларниң тени болса қараргаһниң сиртиға елип чиқилип көйдүрүләтти» — «Лав.» 16:27ни көрүң.

13:11 Мис. 29:14; Лав. 4:21; 6:30; 16:27; Чөл. 19:3.

13:12 «Шуңа Әйсаму Өз қени билән хәлиқни паклап Худаға аташ үчүн, шәһәр дәрвазисиниң сиртида азап чекип өлди» — демисәкму, Әйса Мәсиһ өлидиған җай (Голгота) Йерусалимниң сепилиниң сиртида еди. Мәсиһниң бу «сиртқа чиқирилип өлтүрүлүши» кейинки әгәшкәнләргә символ болған болуп, Худаниң хәлқи Мәсиһниң һәмраһлиғидин бәһримән болуши үчүн «шәһәрниң сиртида», йәни өз жути тәрипидин чәткә қеқилишиға тәйяр туруши керәклигини көрситиду. Мәсиһкә әгәшкән Йәһудий хәлиқ үчүн техиму шундақ еди. 13-айәттики изаһатларни көрүң.

13:12 Юһ. 19:17,18.

13:13 «Шундақ екән, бизму қараргаһниң сиртиға чиқип, Униң йениға берип...» — «қараргаһниң сиртиға чиқиш» Мәсиһкә әгәшкән Йәһудий хәлқигә нисбәтән ибадәтханидики қурбанлиқлардин, шундақла уларға бағлиқ әқидилиридин ваз кечиш бәкму һақарәтлик иш еди. Худди Әйса Мәсиһ Йерусалим шәһәр дәрвазисиниң сиртида миқланғанда һақарәткә қаримиғанға охшаш, хәтни оқуватқан Йәһудий китапханларму кона әқидилиридин ваз кечишкә вә униң түпәйлидин учрайдиған һақарәткә қаримай, Әйса Мәсиһкә йүзлиниши керәк еди. «... Униң йениға берип, Униңға қаритилған һақарәткә ортақ бәрдашлиқ берәйли» — Әйса Мәсиһгә қаритилған қаршилиқ һәм һақарәтләр бүгүнгә қәдәр Униңға вә Униңға тәвә болғанларға қаритилип кәлмәктә. Қараңғулуқ бәрибир нурға қарши туриду, шуңа Худаниң хәлқи һаман бир тәрәптин болмиса башқа бир тәрәптин зиянкәшликкә учрайду.

13:14 Фил. 3:20.

13:15 «...өз ләвлиримизниң мевиси сүпитидә Униң намини етирап қилайли» — «униң нами» мошу йәрдә Мәсиһниң намини көрситиду.

13:15 Һош. 14:3.

13:16 Фил. 4:18.

13:17 «уларниң бу иши қайғу-әләм билән әмәс ... бәлки хошал-хурамлиқ билән елип берилсун» — «уларниң бу иши»: (1) йетәкчиләрниң хәвәр елиш хизмити, яки: (2) Худаға һесап тапшуруш, яки: (3) бу иккисини көрситиду. Бизниңчә у һесап тапшурушини көрситиду.

13:17 Әз. 3:18; 33:8; Фил. 2:29; 1Тес. 5:12; 1Тим. 5:17.

13:19 «Йениңларға патрақ қайтип беришим үчүн, дуа қилишиңларни алаһидә өтүнимән» — «мениң қайтип беришим үчүн» дегәнлик бәлким муәллипниң түрмидин азат қилинишини көрситиду.

13:20 «мәңгүлүк әһдиниң қени билән қой падисиниң катта падичиси болған Рәббимиз Әйсани өлүмдин тирилдүргүчи» — «мәңгүлүл әһдә» тоғрилиқ «қошумчә сөз»имиздә азрақ тохтилимиз. «Хатирҗәмликниң Егиси болған Худа» грек тилида: «хатирҗәмликниң Худаси» — демәк, хатирҗәмлик бәргүчи һәм Өзи һәрдайим хатирҗәмликтә турғучи Худадур.

13:20 Йәш. 40:11; Әз. 34:23; Юһ. 10:11; 1Пет. 5:4.

13:21 «(Худа) ... Әйса Мәсиһ арқилиқ силәргә Өзини хурсән қилидиған ишларни қилдуруп, силәрни һәр бир яхши әмәлдә такамуллашуруруп ирадисиниң иҗрачилири қилғай!» — «такамуллаштуруш»ниң башқа тәрҗимиси: «әтраплиқ тәминләш».

13:21 2Кор. 3:5; Фил. 2:13.